[Incipiunt paces et treuge, primo compilate apud Barchinonam, tempore exercitus Maioricarum, per dominum Jacobum Dei gratia regem Aragonum, comitem Barchinone et dominum Montispessulani, filium domini Petris, regis, quondam]

In Christi nomine.

Sit omnibus manifestum quod nos, Jacobus, Dei gratia rex Aragonum, comes Barchinone et dominus Montispesulani, volentes antecessorum nostrorum sequi vestigia et exempla, cum consilio et voluntate patrum nostrorum, Sparagi, terrachonensis archiepiscopi, Berengarii barchinonensis, G. vicensis, G gerundensis, episcoporum, abbatum et nobilium virorum, Nunonis Sancii, Hugonis, comitis Impuriarum, Guillelmi de Montecatheno, vicecomitis biarnensis, R. de Montecatheno, G. de Cervaria, Hugonis de Mataplana, R. Alamandi, Geraldi de Cervilione, G. de Claromonte, et multorum aliorum militum, civium, et aliorum proborum hominum villarum Cathalonie, paces et treugas perpetuas a Cinca usque ad Salsas statuimus in hac forma.

[1] Ita quod omnes ecclesie et clericorum persone, cuiuscumque ordinis sint, cum omnibus rebus eorum et iuribus, sub hac pace sint constitute.

[2] Item, cimiteria et sacraria, cuiuscumque ecclesie in circuitu constituta, nullus invadere aut infringere presumat, nichilque inde abstrahere atemptet, feriendis huius statuti temeratoribus pena sacrilegii inferenda, et ab episcopo eiusdem loci distringenda, satisfaccione dupli dampni quod fecerint ei qui passus est prestanda.

[3] Ecclesias quoque incastellatas, sub pacis et treuge deffensione constituimus, ita tamen quod, si raptores vel fures, in eisdem ecclesiis, predam vel alia maleficia congregaverint, querimonia ad episcopum in cuius episcopatu comissum fuerit, et ad nos, sive ad nostrum baiulum deferatur, et extunc nostro iudicio, vel baiuli quod comissum fuerit, emendetur, vel a pace et treuga predicta ecclesia sequestretur.

[4] Dominicaturas quoque canonicorum, et ecclesiarum, et monasteriorum, sub eadem pacis securitate constituimus, pena duple restitucionis imminente eis qui eas invadere presumpserint.

[5] Clericos, monachos, viduas, pupillos, orphanos, sanctimoniales, cum omnibus rebus suis, sub eadem pacis deffensione constitutos decernimus, quod nemo eos apprehendat, et nichil eis iniurie inferat, nisi in maleficiis inventi fuerint. Siquis, in aliquem istorum manus violentas iniecerit, vel aliquid eis abstulerit, ablata in duplum restituat, et de iniuria nichilominus iudicio episcopi in cuius diocesi comissum fuerit, illis satisfaciat. Sacrilegii vero penam episcopo dependat.

[6] Immunitates quoque Templi et Hospitalis Iherosolimitani, et aliorum locorum venerabilium, et ipsos venerabiles fratres Templi et Hospitalis, et aliorum locorum venerabilium, cum omnibus rebus suis, sub eadem pace et pene deffensione pariter cum clericis et ecclesiis constituimus.

[7] Villanos et villanas ecclesiarum, vel locorum religiosorum et canonicorum, et nostros, et omnes res eorum, tam mobiles quam immobiles et semoventes, videlicet boves, oves, asinos et asinas, equos, equas, ceteraque animalia, sive sint apta ad arandum sive non, sub pacis et treuge securitate ita constituimus, ut nullus eos capiat vel invadat in corpore proprio, vel in rebus mobilibus vel immobilibus, dampnum eis inferat, nisi in maleficiis inventi fuerint, vel quando in cavalcatis cum dominis aut aliis ierint. Sed postquam ad domos reversi fuerint, sub predicta pace remaneant.

[8] Cives vero et burgenses, et omnes homines nostros, et villarum nostrorum, cum omnibus rebus eorum, mobilibus et immobilibus, iudeos etiam, cum omnibus rebus suis, sub pace nostra constituimus.

[9] Villanos et villanas militum, et eorum familiam, sub predicta pace constituimus, nisi inventi fuerint cum armis.

[10] Omnia animalia aratoria tantum, et instrumenta aratoria, columbaria, palearia, abellaria, olivaria et molendina, in predicta pace constituimus.

[11] Item, quod nullus homo animalia aratoria vel instrumenta arandi pro plivio, vel proprio debito, vel alieno, nec pro proprio vel alieno delicto dominorum suorum, pignorent nec capiant, etiam si fuerint specialiter obligata. Rustici vero, nec familia eorum, pro debitis dominorum suorum, vel propriis debitis vel fideiussoribus, nullo modo personaliter capiantur, nec capti detineantur.

[12] Item, mansiones aliquis non incendat, vel alias ignem subponat ad nocendum. Si vero barones nostri, vel milites, inter se guerram habuerint, et ad expugnandum castrum vel fortitudinem inimicorum suorum venerint, et expugnando in ipso corpore castri vel fortitudinis ignem subposuerint, non teneantur pro pace fracta.

[13] Terras in contencione positas nullus villanus laboret postquam inde comonitus fuerit ab eo in qui iusticia placiti non remanserit, nisi possessor paratus sit directum facere et complere. Si vero ter comonitus eas laboraverit, et preterea dampnum ceperit, non requiratur pro pace fracta, salva tamen pace bestiarum deditarum in usu laboracionis, et eorum qui eas gubernaverint vel custodierint, cum omnibus que secum duxerint. Nolumus etiam quod propter contumaciam rusticorum, animalia aratoria deprehendantur, invadantur vel disperdantur.

[14] Vias publicas sive caminos, vel stratas, in tali securitate ponimus et statuimus, ut nullus inde iter agentes invadat, vel in corpore proprio, sive in rebus suis aliquid iniurie vel molestie inferat, nisi fuerint milites, vel pedones, vel homines de guerra, pena lese magestatis imminente ei qui contrafecerit, post satisfaccionem duplici de malefactis et iniuriis dampnum passo prestitam.

[15] Sub hac eadem pace constituimus milites et omnes alios qui iverint cum domina uxore militis, nisi fuerint bausatores vel proditores manifesti, quos ab ista pace et treuga penitus eicimus.

[16] Proditores dominorum suorum, qui secundum constitucionem scriptam, innocenciam suam purgare noluerint, ab hac pace et securitate, tam eos cum omnibus suis quam eorum complices et fautores, excludimus et excipimus.

[17] Salvitates quoque totius terre nostre, tam novas quam antiquitus constitutas, sub predicta pace et securitate ponimus et constituimus.

[18] Fures et latrones, et eorum receptatores, si redirigere malum quod fecerint, vel directum facere contempserint, a predicta pace et securitate decernimus, cum omnibus rebus suis, mobilibus et immobilibus.

[19] Item, statuimus quod nullus homo capiat per se nec per alium, nec robet nec robare faciat, aliquem hominem de genere laycum vel clericum, nisi acuydaverit ipsum ante, per V dies. Et hoc intelligimus de illis qui non sunt de guerra, nec valitores alicuius guerre. Et si ceperit vel interfecerit eum, sit statim proditor.

[20] Ab hac pace autem, excludimus hereticos manifestos, et eorum credentes, fautores atque defensores, fures et latrones, et eorum receptatores, et publice excomunicatus, nisi voluerint se emendare, ad mandatum episcopi. Statuentes firmiter, et insuper mandamus ut nullus eos deffendat, immo manifeste eos, et omnibus modis evitet.

[21] Volumus preterea et mandamus ut nulli violatores pacis manuteneant, nec raptores. Nec aliquis, bausator appellatus, sit sub hac pace, nisi [voluerit] se purgare ad cognicionem curie.

[22] Si vero miles vel cives, contra huiusmodi constitucionem comiserit dampnum, emendet illi cui malum fecerit, infra XV dies postquam monitus fuerit, simplum. Post XV dies duplum, prestandis insuper CXX solidos de duplenca moneta. Rustici vero, XL solidos, episcopo et nobis, ad quos querimonia fracte pacis et treuge dinoscitur contigisse. Si vero infra XV dies primos, temerator constitute pacis et treuge, simplum non emendaverint, postea ut supradictum est, duplum prestet. Ita quod medietatem istius dupli habeat querelator, et aliam medietatem episcopus et nos, qui ad hanc iusticiam faciendam cum predicto episcopo extiterimus. Et insuper, si infra pretaxtatos XV dies, per nos vel per episcopum, vel nuncium aut nuncios nostros, idem temerator comonitus dampnum non emendaverit, exinde malefactor ipse, et complices sui, coadiutores et consiliatores eius, ab episcopo excomunicentur, et a predicta pace et treuga separati intelligantur cum omnibus rebus suis. Ita quod malum quod propter hoc eis fuerit illatum, non requiratur pro pace et treuga fracta. Sed si malefactor, et adiutores eius, iamdicto querelanti ullum malum fecerint, emendetur pro pace fracta.

[23] Preterea, constituendum esse et firmiter observandum censuimus, sub eadem pace et treuga, dies dominicos, et festivitates omnium sanctorum Apostolorum esse, et Adventum Domini usque ad octabas Eiphanie, et Quadragesimam usque ad octabas Pasche, diem quoque Ascensionis Dominice, necnon festum Pentecostem, cum octabis suis, et tres festivitates sancte Marie, et festivitates santi Johannis Babtiste, et sancti Michaelis, et Omnium Sanctorum, et festivitates beate Eulalie Barchinone, et sancti Felicis Gerunde, et sancti Martini.

[24] Violatores autem pacis teneantur satisdare et pignora tenencia mittere in manu vicarii nostri, in propriis personis. Si tamen dominus, qui eos ad maleficium duxerit, vel ad guerram, voluerits satisdare et pignora mittere pro se et militibus et hominibus suis, qui de domo et familia sua fuerint, recipiantur.

[25] Si vero homines monasteriorum, vel aliorum locorum religiosorum, inter se dampnum dederint in corpore sive in rebus, et querimonia ista ad vicarium pervenerit, remittat eum vel eos ad dominos proprios. Et si ipsi, infra XV dies dampnum in posse dominorum suorum resarcire noluerint, deinde vicarius noster accipiat pignora tenencia in propriis personis, et causa illa fine debito terminetur.

[26] Item, statuimus ac mandamus ut paces iste et treuge sint firme et perpetuo durature.

[27] Item, statuimus atque iubemus quod omnes milites et cives, et homines villarum, a XIIII annis et supra, paces istas iurent et eas teneant et deffendant fideliter sine fraude et ingenio aliquo. Quicumque autem amonitus ab episcopo, vel a nostro vicario, iurare noluerint, extunc sit excomunicatus et a pace et treuga eiectus.

Ad maiorem itaque securitatem nos, Jacobus, Dei gracia rex Aragonum, comes Barchinone et dominus Montispesulani, omnia supradicta et singula iuramus, per Deum et super sancta quatuor Evangelia tenere et firmiter observare et facere observari.

Datum Barchinone, XIIº kalendas ianuarii anno Domini Mº CCº XXº VIIIº.

Signum + Jacobi, Dei gratia regis Aragonum, comitis Barchinone et domini Montispesulani.

Sig+num Hugonis, comitis Empuriarum, salva racione mea comitatus Empuriarum et Peralatensis.

Sig+num Guillelmi de Montecatheno, vicecomitis bearnensis. Sig+num Raimundi de Montecatheno. Sig+num Guillelmi de Cervaria. Sig+num Hugonis de Mataplana. Sig+num Berengarii Hugonis de Serralonga. Sig+num Guillelmo de Sancto Vincencio. Sig+num Gaucerandi de Pinos. Sig+num Guillelmi de Cervilione. Sig+num Raimundi Alamandi. Sig+num Guillelmi de Claramonte. Sig+num Guillelmi de Terrachone. Sig+num Dalmacii, vicecomitis de Rochabertino. Sig+num Bernardi de Sancta Eugenia. Sig+num Petri Berengarii de Rivo Pirorum. Sig+num Bertrandi de Bauluz. Sig+num Raimundi Berengarii de Ager. Sig+num Raimundi de Gironella. Sig+num Bernardi de Sancto Vincencio. Sig+num Guillermi de Banneriis. Sig+num Poncii de Ultrera. Sig+num Arnaldi de Viduis. Sig+num Arnaldi de Occulo Molendinorum. Sig+num Arnaldi de Valle Viridi. Nos omnes predicti et singuli, predicta omnia et singula iuramus per Deum et super sancta quatuor Evangelia adimplere, servare, et facere servari, sicut superius continetur.

Sig+num Guillelmi, scribe, qui mandato domini regis, pro Guillelmo Rabacie, notario suo, hoc scribi fecit loco, die et anno prefixis.