In Dei nomine.

Sit omnibus manifestum quod nos, Jacobus, Dei gratia rex Aragonum et regno Maioricarum, comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispesulani; cum hac presenti carta, per nos et omnes successores nostros donamus, concedimus et laudamus in perpetuum vobis, dilectis et fidelibus nostris Petro de Marimondo, Raimundo Clavelli, Bernardo Gasch, et Iohanni de Çafont, consulibus, et pro vobis presentibus toti universitati Ylerdensis, presentibus et futuris, nundinas sive ferias, quas perpetuo annuatim habeatis et celebretis in civitate Ylerdensis, in quocumque loco intus vel extra, consules et probi homines magis viderint expedire; que teneantur et celebrentur semper in festo sancti Michele de septembre, et duret post illud festum continue per decem dies.

Statuentes firmiter quod quilibet hominum undecumque sit veniens ad nundinas sive ferias supradictas, sive sit debitor sive sit fideiussor, sive alius malefactor, excepto homicida, sit in nostra proteccione et guidatico speciali, cum omnibus rebus et mercaturis suis, quas secum duxerit vel portaverit usque ad propria sit reversus.

Quicumque autem contra hoc nostrum statutum et guidaticum aliquem venientium vel redeuntium ad ferias antedictas, ausus fuerit invadere, capere, detinere, impedire, gravare, marchare vel pignorare, nisi fuerit homicida, iram et indignacionem nostram restituto dampno prius in duplum passo et penam mille morabatinorum se noverit absque remedio incursurum.

Datum Ylerde X kalendas septembris anno Domini millesimo CC. tricesimo secundo.

Signum + Jacobi, Dei gratia regis Aragonum et regni Maioricarum, comitis Barchinone et Urgelli et domini Montispesulani.

Huius rei testes sunt: [1ª col.] Petrus Cornelii, Valesius de Bergua, Lupus Exeminiç de Lusia. [2ª col.] Raimundus Berengarii de Ager, Berengarius de Bello Visu, Petrus de Angularia, Berengarius de Cervaria. [3ª col.] Bernardus de Aspes, Raymundus de Aspes, Gomballus de Ripelle, Arnaldus de Pradel.

Sig+num Guillermi Scriba, qui mandato domini Regis pro Guillermo Rabaçe, notario suo, hanc cartam scripsit, loco, die, et anno prefixis.

In Christi nomine.

Sit omnibus manifestum quod nos, Jacobus, Dei gratia rex Aragonum et regni Maioricarum, comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispesulani; attendentes quod semper gloriose memorie nostri predecessores, proposuerunt et voluerunt laudabilem civitatem Ylerdensis honorare, et cives et populum eiusdem in suis libertatibus et consuetudinibus tenere et pariter observare; nos, igitur, eorum vestigia sequi volentes, quantum ad honorem et comune comodum civitatis et civium predictorum, cum hac presenti carta per nos et per omnes successores nostros, scienter et consulte, donamus, reddimus, concedimus, laudamus et perpetuo liberaliter confirmamus vobis, dilectis et fidelibus nostris Petro de Marimondo et Raimundo Clavelli, Bernardo Gasch et Iohanni de Çafont, consulibus, et pro vobis presentibus toti universitati Ylerdensis, tam presentibus quam futuris, omnia instrumenta sive privilegia que habetis a domino Raimundo comite Barchinone proavo nostro, et a domino Alfonso rege Aragone avo nostro, et a domino Petro rege Aragone patre nostro, et a nobis ipsis et comitibus Urgellensis, usque in hodiernum diem, cum libertatibus, foris, consuetudinibus, cum consulatu et cum aliis universis et singulis que in vestris privilegiis continetur; ut ea omnia habeatis et teneatis sine contradicto et impedimento, per secula cuncta, salva fidelitate nostra et salvis nostris iuribus universis et nostrorum omnium successorum.

Addimus etiam huic concessioni et confirmacioni, quod si aliquando contingeret nos guidare aliquam personam in Ylerdam de motu nostro vel gratia vel preces forsitan aliquorum illud semper intelligatur ipso facienter directum, secundum iuris ordinem et consuetudinem civitatis.

Datum Ylerde, X kalendas septembris anno Domini millesimo CCº tricesimo secundo.

Signum + Jacobi, Dei gratia regi Aragonum et regni Maioricarum, comitis Barchinone et Urgelli et domini Montispesulani.

Huius rei testes sunt: [1ª col.] Petrus Cornelii, Valesius de Bergua, Lupus Eximiniç de Lusia. [2ª col.] Raimundus Berengarii de Ager, Berengarii de Bello Visu, Petrus de Angularia, Berengarius de Cervaria. [3ª col.] Bernardus de Aspes, Raimundus de Aspes, Gombaldus de Rupellis, Arnaldus de Pradel.

Sig+num Guillermi Scribe, qui mandato domini Regis pro Guillermo Rabaçe, notario suo, hanc cartam scripsit loco die et anno prefixis.

Noverint universi quod nos, Jacobus, Dei gratia rex Aragonum, Maioricarum et Valentie, comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispesulani; cognoscentes quod predecessores nostri celebris memorie Raimundus, comes Barchinone, proavus, et Alfonsus, avus noster, et Petrus, noster pater, reges Aragonum, decoraverunt cum suis privilegiis nobilitatem quam providebant civitatis et civium Ylerdensis, nos ipsi attendentes et probantes per operam et efectum, tam nobilitatem quam fidelitatem dicte civitates et civium, ideo, per nos et nostros concedimus, laudamus, et liberaliter perpetuo confirmamus vobis, fidelibus nostris paciariis et toti universitati Ylerde, tam presentibus quam futuris, omnia instrumenta et singula que habetis, tam a predictis nostris antecessoribus quam a nobis, cum libertatibus, donacionibus, concessionibus et confirmacionibus universis, sicut melius et plenius continetur in vestris privilegiis sive cartis.

Mandantes firmiter vicariis, baiulis, curiis et aliis nostrum locum tenentibus universis, tam presentibus quam futuris, quod vestras franquitates et vestras consuetudines, sicut continetur in vestris cartis, teneatis firmiter et observent, et non contraveniant in aliquo, si confidant de nostri gratia vel amore.

Datum apud Ylerdam, nonas marcii anno [sic] millesimo CC.XL. secundo.

Sig+num Jacobi, Dei gratia regis Aragonum, Maioricarum et Valentie, comitis Barchinone et Urgelli et domini Montispesulani.

Huius rei testes sunt: [1ª col.] Rotger, comes Fuxensis, Petrus de Montecatano. [2ª col.] Petrus, dominorum Maioricarum, Berengario de Bello Visu, Rodericus de Liçana. [3ª col.] Berengarius de Angularia, vic. domini Regis, Guillermus de Montecateno, Assalitus de Gudal.

Sig+num Guillermi Scribe, qui mandato domini Regis hanc cartam scripsit loco die et anno prefixis.

Lecta fuit Regi.

Pateat universis quod nos, Jacobus, Dei gratia rex Aragonum, Maioricarum et Valentie, comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispesulani; per nos et nostros remitimus et perpetuo condonamus ac difinimus vobis, fidelibus nostris paciariis et toti universitati Ylerde, presentibus et futuris, tam omnibus quam singulis, ab omni transacto tempore usque in hodiernum diem, omnes querimonias et demandas quas vobis universis vel singulis possemus ullomodo demandare, racione alicuius maleficium vel delicti.

Ita quod ab omni pena civili, personali vel criminali, sitis inde usque in hunc diem quarti cum rebus vestris omnibus et penitus absoluti; nobis et nostris super dictis silencium imponentes.

Datum Ylerde XII kalendas aprilis anno Domini millesimo CC XL secundo.

Signum + Jacobi, Dei gratia regis Aragonum, Maioricarum et Valentie, comitis Barchinone et Urgelli et domini Montispesulani.

Huius rei testes sunt: [1ª col.] Berengarius de Angularia. [2ª col.] Berengarius de Bello Visu, Guillermus de Cervaria. [3ª col.] Domnus Ladro, Assalitus de Gudal.

Sig+num Guillermi Scribe, qui mandato domini Regis hanc cartam scripsit, loco die et anno prefixis.

Quoniam que geruntur in tempore laberentur in posterum, nisi scripture testimonio firmarentur, ideoque nos, Jacobus, Dei gratia rex Aragonum, Maioricarum et Valencie, comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispesulani; cum venerabilis et dilectus noster frater Bernardus, Dei gratia episcopus et capitulum Ilerdensis, a nobis peterent ut quoddam publicum instrumentum donationis inclite memorie Raymundo Berengarii, comite Barchinone, proavo nostro, factum sedi et ecclesie Illerdensis dignaremur ex certa scientia confirmare, predictum donationis instrumentum nostro conspectui presentatum perlegi facientes, ipsius tenorem de verbo ad verbum presenti pagine feccimus annotari. Tenor cuius talis est:

In nomine sancte et individue Trinitatis. Ego Raymundus Berengarii, Dei gratia comes Barchinone, princeps Aragonum atque Illerde ac Dertuse marchio, libenti animo et spontanea voluntate, facio hanc donationem et dotem de restauranda Ilerdense sede, et ad Dei servitium restituenda gloria in Altissimis Omnipotenti Deo, qui secundum voluntatem suam transfert regna et mutat imperia, qui post multa annorum spatio Illerdensis ecclesiam paganorum perfidia subditam pietate sua nostris temporibus in pristinum christiana religionis restituere dignatus est gradum, anno igitur ab Incarnatione Domini millesimo centesimo quadragesimo nono, superna clementia tradidit in manus nostras civitatem Illerdensem. Et nos, inspiratione divina atque concilio illustrium ac religiosorum virorum, venerabilis scilicet Bernardi Tarrachonensis archiepiscopus, et Petri Ausonensi, atque Guillermi Barchinonensi, necnon et Bernardi Cesaraugustanensis, ac Bernardi Urgellensis episcoporum, multorumque barchinonensis atque aragonensis assistentium procerum, concedimus et donamus prenominate civitatis Illerdensis sedi et illustri ac venerabili Guillermo, iamdicte sedis episcopo, eiusque successoribus in perpetuum, omnes decimas et primitias Ilerdensis urbis et totius territorii eius, simul cum ipsis decimis de leudis et de passaticis prefate civitatis. Dono etiam iamdicte sedis in hac die consecrationis eius, que celebrata est secundo calendas novembris, omnes eclesias que sunt in Illerdensis civitate que hucusque a mauris vocabantur mesquita, et in omni termino vel territorio eius, cum prediis et alodiis omnibus ubique sibi pertinentibus, sicut melius habuerunt in tempore sarracenorum. Insuper dono atque confirmo predicta Illerdensi sedi et Guillermo episcopo et successoribus eius, omnes ecclesias que sunt in villis vel castellis totius Ilerdensis episcopatus, quas Deus mihi dedit, vel adhuc dabit, cum omnibus decimis et primitiis et omnibus suis pertinentiis ad ordinandum et stabiliendum secundum voluntatem suam ad servitium Dei. Facta est hec consecratio et donatio atque confirmatio, tertio kalendas novembris anno Dominice Incarnationis millesimo centesimo quadragesimo nono.

Nos igitur, Jacobus, rex predictus, volentes predecessorum nostrorum iustis et cum honestis vestigiis adherere, et ea que ab eis ecclesiis sanctis Dei sunt concessa, perpetuo gaudere vinculo firmitatis, per nos et omnes successores nostros laudamus, concedimus et inviolabiliter confirmamus predictum instrumentum et omnia et singula que in eodem instrumento contineri noscuntur, et concessa fuerunt vel donata a nobis vel predecessoribus nostris episcopo et eclesia Ilerdensi, sive sunt decima et primitia sive ecclesie.

Quia vero in habendis et recipiendis decimis et primitiis, pati nolumus, nos, successoresque nostros vobis dicto episcopo et capitulo Illerdensi et vestris successoribus, predictis decimas et ecclesias et primitias non solum confirmamus, sed ob remedium anime nostre et parentum nostrorum concedimus et donamus in perpetuum.

Mandantes universis et singulis subditis et officialibus nostris, presentibus et futuris, quatenus contra predicta non veniant, nec aliquem venire permittant.

Datum Ilerde, sexto kalendas septembris anno Domini millesimo ducentesimo quadragesimo quinto.

Sig+num Jacobi, Dei gratia regis Aragonum, Maioricarum et Valencie, comitis Barchinone et Urgelli et domini Montispesulani.

Testes sunt: G. de Montecateno, Bng. de Angularia, R. G. de Odena, R. Bng. de Ager, B. de Entença, R. de Peralta, Bng. d.Eril, P. de Montecateno, Ex. de Focibus, Bng. de Tamarit, P. A. de Casserres, A. de Gual.

Sig+num Guillermonis Scribe, qui mandato domini Regis hec scribi feci, loco die et anno prefixis.

Noverint universi quod nos, Jacobus, Dei gratia rex Aragonum, Maioricarum et Valentie, comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispesulani; concedimus vobis, fidelibus nostris paciariis et universis civibus ac habitatoribus Ilerde, presentibus et futuris, quod ab hac die in antea nos non elongabimus aliquem vel aliquos debitores vestros vel fideiussores ab illis debitis quibus a nobis semel sunt vel fuerint elongati, et quod omnes illi et singuli qui a nobis, ut dictum est, sunt vel fuerint elongati, teneantur assecurare sufficienter vobis quod in fine elongationis nostre, solvant vobis vestra debita, sine aliqua exceptione. Et si forte causa ignorancie vel alia qualibet racione, aliquem vel aliquos debitores vestros vel fideiussores ab una vice in antea elongaverimus, ille elongationes non valeant, sed possitis vestra debita ab eisdem demandare et recuperare.

Datum Ilerde III kalendas septembris anno Domini Mº CCº quinquagesimo.

Signum + Jacobi, Dei gratia regis Aragonum, Maioricarum et Valentie, comitis Barchinone et Urgelli et domini Montispesulani.

Testes sunt: [1ª col.] Raimundus de Cardona. [2ª col.] Guillermus de Montecatheno, Guillermus de Angularia. [3ª col.] Sancius de Antillonis, Petrus de Montecatheno.

Sig+num Petri Andree, qui mandato domini Regis pro Guillermo de Sala, notario suo, hec scribi fecit loco die et anno prefixis.

Noverint universi quod nos, Jacobus, Dei gratia rex Aragonum, Maioricarum et Valentie, comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispesulani; attendentes quod cum universitas Ilerdensis a longo tempore citra dampnificata extiterit, quia vinum quod in termino ipsius civitatis colligitur, tam vili precio venditur propter vinum quod ab extraneis ibidem apportatur, quod vix cives Ilerdensis, in expensis circa suas vineas factis de precio ipsius vinee sibi valeant emendare; consideratis itaque hiis que ad comodum ipsius civitatis possint et debeant redundare, volumus, concedimus, mandamus ac statuimus per nos et successores nostros, imperpetuum, quod aliquis vel aliqui non possint audeant vel presumant vendere vinum in civitate Ylerde vel eius terminis, a festo Omnium Sactorum usque in festo Paschatis, nisi tamen modo vinum quod fuerit vel colligetur de vineis sitis in termino Ilerde, vel de aliis vineis pro quibus fiet vicinaticum in civitate Ilerde.

Et si forte aliquis vel aliqui vendiderint vinum infra dictum terminum, nisi tantum modo de collecta vinearum Ilerde et terminorum eiusdem, ut predictum est, donet et teneatur nobis et nostris dare pro pena centum solidos iacensis.

Statuto presenti per nos facto, in suo robore nichilominus duraturo.

Mandantes baiulo curie, paciariis, et toti universitati Ilerde, quod contra presens statutum non veniant nec aliquem venire permittant, immo illud observent et faciant ut suprascriptum inviolabiliter perpetuo observari.

Datum Ilerde XV kalendas septembris anno Domini Mº CCº Lº tercio.

Signum + Jacobi, Dei gratia regis Aragonum, Maioricarum et Valentie, comitis Barchinone et Urgelli et domini Montispesulani.

Testes sunt: [1ª col.] Petrus de Moncada. [2ª col.] Bernardus de Sancta Eugenia. Egidius de Rada. [3ª col.] Bertrandus de Aones. G. de Aquilone.

Sig+num Raimundi de Uliola, qui mandato domini Regis hec scribi fecit, loco die et anno prefixis.

Noverint universi quod nos, Jacobus, Dei gratia rex Aragonum, Maioricarum et Valentie, comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispesulani; per nos et nostros recognoscimus et confitemur vobis, fidelibus nostris Raymundo de Barriach, Raimundo de Garriguis, Bonafonato de Fonte et Bernardo de Balagario, paciariis et probis hominibus et toti universitati Ilerde, quod in subsidium guerre quam habere speramus cum rege Castelle, dedistis et tradidistis nobis in presenti monetaticum quod usque ad triennium nobis non tenebamini dare neque solvere; et ideo volumus et concedimus vobis et successoribus vestris, per nos et per omnes successores nostros, quod aliud monetaticum futurum non donetis nobis vel nostris, nec dare vel solvere teneamini hinc ad decem annos continue completos.

Et sic procedat monetaticum de septennio in septennium, sicut in carta monete continetur et est actenus consuetum.

Promitimus etiam vobis, per nos et omnes successores nostros, vobis et vestris, quod non operabimus nec faciemus operari de moneta jaccensi, nisi tantum tria milia marcharum argenti de obolis, ad talliam de viginti solidos pro marcha, et ad legem trium denariorum, et dictis tribus milibus marchis argenti operatis, convenimus per nos et omnes successores nostros, ac promitimus, quod dictam monetam vobis non mutabimus nec mutari faciemus, nec ipsam vobis aucmentabimus nec aucmentari faciemus, aut permitemus, nec dabimus operam aliquam quod possit mutari vel in aliquo aucmentari unquam aliquo tempore, nisi secundum quod in carta quam vobis fecimus super dicta moneta apud Montesonum continetur.

Et hec omnia et singula promitimus vobis attendere et complere bona fide, sub virtute sacramente quod vobis fecimus apud Montemsonum, in dicta carta monete.

Datum Pampilone VIº kalendas novembris anno Domini Mº CCº Lº quarto.

Signum + Jacobi, Dei gratia regis Aragonum, Maioricarum et Valentie, comitis Barchinone et Urgelli et domini Montispesulani.

Testes sunt: [1ª col.] Bernardus Guillermus de Entença. [2ª col.] Sancius de Antillone. Eximinus Petri de Arenoso. [3ª col.] Petrus Lobera, Petrus de Ahora.

Sig+num Jacobi de Monte Judayco, qui mandato domini Regis pro domino fratre Andrea, episcopo Valentino, cancellario suo, hoc scripsit loco die et anno prefixis.

Pateat cunctis presentibus atque futuris, quod nos Jacobus, Dei gratia rex Aragonum, Maioricarum et Valentie, comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispesulani; considerantes statum civitatis Ilerdensis et universorum civium eiusdem, quos affectuose et karitative diligimus ac cupientes providere fame eorundem inperpetuum, que propter supersticionem quorumdam oberancium a fide catholica retroactis temporibus extiterit obfuscata, per nos et omnes successores nostros remittimus et concedimus omnibus illis qui de supersticione heretice pravitatis sunt inventi culpabiles, vel aliqua suspicione notabiles vel fautores vel receptatores vel occultatores vel celatores eorum, in inquisicionibus factis per venerabiles patres quondam Berengarium de Erillo, magistrum Petro de Albalato, fratrem Raimundum de Siscar et fratrem Guillermum de Barberano, episcopos ilerdenses, et eorundem assessores, omnem peticionem sive demandam quam eisdem vivis vel heredibus defunctorum et emptoribus rerum eorundem vivorum et defunctorum, et aliis omnibus et singulis res eorundem habentibus, ex quocumque contractu vel causa ab eisdem, vel eorum successoribus facere poteramus, occasione predicta, tam contra personas quam res predictorum, remitentes eisdem omnem penam realem et personalem, canonicam et civilem, ordinariam sive extraordinaria, cuiuscumque generis sive speciei sint.

Ita quod nunquam possimus nos vel posteri nostri ipsos vel posteros eorundem, tam vivorum quam defunctorum, ut predictum est, inquietare in iudicio vel extra, nec bona ipsorum racione temporis usque ad hodiernum diem, ob delictum heretice pravitatis comissum viventibus vel predecessoribus eorundem.

Immo, ex plenitudine potestatis ipsos tanquam ad unitatem fidei katolice conversos et ab ecclesia absolutos, in integrum restituimus bone fame, et ad omnes actus legitimos et tanquam ipsis vere contritis penitentibus pecatorum veniam non negamus.

Et si forte quod absit peccuniis exigentibus aliqui predictorum de novo relaberentur vel aliqua noviter laberentur, volumus et statuimus et concedimus quod nunquam bona ipsorum acthenus quocumque titulo alienata vel deinceps vendenda per nos vel per successores nostros propter labsum vel relabsum predicum valeat peti vel in irritum revocari. Set alienata acthenus vel deinceps vendenda pleno gaudeant robore firmitatis.

Credentes per hoc Dei benivolenciam imitari, qui cotidianis hominum peccatis semper ignoscere dignatur, et penitencias suscipit peccatorum, et nos veniam indulgentes nostris subditis a superna clemencia veniam consequi mereamur.

Insuper volumus et statuimus atque concedimus quod signa hic sunt apponita, que de iure vel de facto, omnibus et singulis memoratis nocere possent aliqua subtilitate vel arte, quod pro non apponitis habeantur.

Et si qua hic desunt que de iure vel de facto omnibus supradictis et singulis prodesse possent per apponitas reputentur.

Obscura autem vel ambigua, si qua hic sunt apponita, quod eorum predictorum omnium et singulorum libere et cuiuslibet interpretacionis arbitrio comitantur, facientes et recognoscentes habuisse et recepisse pro hac remissione et concessione duo milia morabatinorum alfonsinorum, ex quibus est nobis ad nostram voluntatem penitus satisfactum.

Et ideo renunciamus scienter et consulte excepcioni non numerate et non recepte peccunie et doli.

Nos vero, Petrus, filius dicti domini Jacobi, Dei gratia regis Aragonum, Maioricarum et Valentie, comitis Barchinone et Urgelli et domini Montispesulani, heres Cathalonie, per nos et omnes successores nostros, facientes et recognoscentes nos etatem quatuordecim annorum penitus excessisse, predicta omnia et singula concedimus et laudamus, aprobamus et confirmamus, ut expresse sunt superius et notata.

Promittentes ea omnia observare et non in aliquo violare.

Renunciantes scienter beneficio minoris etatis et restitutionis in integrum, et omni alii iuri et auxilio canonico et civili nobis vel nostris contra predicta vel eorum aliquid competentibus vel competituris.

Datum Ilerde X kalendas septembris anno Incarnationis Christi Mº CCº Lº septimo.

Sig+num Jacobi, Dei gratia regis Aragonum, Maioricarum et Valentie, comitis Barchinone et Urgelli et domini Montispesulani.

Sig+num Petri, eius filii, heredis Cathalonie, qui hoc concedimus et firmamus firmarique rogamus.

Sig+num Martini Lopiz de Bolas. Sig+num Guillermi Groyn. Sig+num Guillermi Molinerii. Sig+num Guillermi de Montagudo; testium.

Berengarius Bardina, notarii publici Ilerdensis scripsit hoc, et hoc sig+num fecit.

Noverint universi quod nos, Jacobus, Dei gratia rex Aragonum, Maioricarum et Valentie, comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispesulani; recognoscentes statutum per vos Raymundum de Sancto Martino, Leonardo de Çafareg, Arnaldum Boteti, et Petrum Thomasii, paciarios Ilerdensis, nuper factum, de comuni consilio et voluntate consiliariorum vestrorum et aliorum proborum hominum et universitatis Ilerdensis, super vanis et inutilibus ornamentis que consuerant fieri in vestibus per cives et mulieres Ilerdensis, videlicet quod nullus hominum civitatis Ilerdensis, sive mulierum, vel eius terminis, portet in vestibus suis fres aurum, argentum, meaillos, granis, perles, cristails vel bocons, nisi unum vel quatuor tantum, ad claudendum cabez, et quod nullo hominum aut mulierem faciat in vestibus suis aliquibus opus aliquod de serio vel de auro vel argento vel erminio.

Hoc excepto quod intus horam vestum possit ponere perfil dormini vel de lucria vel cairel de seca vel orle de marti vel de luira in mantello tantum.

Et hoc excepto quod possint portare opus de serico per custuras camisarum tantum, et non de traves nec de larg, nisi per costuras tantum.

Et quod domine de cetero non faciant fieri ad portandum catenas vel teyels argenti, in quibus sint ultra duo marche argenti, et ille catene et texelli qui facti sunt et plus habeant, possint portari.

Ita tamen quod non habeant in aliqua partium ultra quatuor caines, minus autem posint habere, et quod homines et domine possint portate affillayls contextas auro vel argento, et cordas boconatas, secundum sui voluntatem, et quod aliqua domina sive quelibet alia mulier non audeat portare savenes secane, frontaleres, capels, ramades, nec aliquid aliud in capite, in quibus sit aurum vel argentum, nisi tantum modo ut supracapite que sit contextum auro vel argento, et non consutum cum acu vel alio quocumque modo, nec audeat portare acus argenteas vel argentatas, aureas vel dauratas, nec cristails vel alios quoslibet lapides, prout in instrumento confecto in iuramento a vobis vallato continetur, fore iustum et honestum.

Illud in omnibus et per omnia, per nos et omnes successores nostros concedimus, laudamus, approbamus et confirmamus usque ad tempus in eodem instrumento contento.

Promittentes vobis, paciariis supradictis, et per vos toti unviersitati Ilerdensis, quod illud statutum et tenorem instrumenti eiusdem observabimus et observari inviolabiliter faciemus, et contra illud non veniemus, nec aliquem venire permittemus.

Mandantes firmiter et districte baiuli curie et vobis, paciariis, et toti universitati Ilerdensis, tam presentibus quam futuri, quod illud statutum observetis et observare penitus faciatis, et contradictores et rebellis compellatis ad solvendam penam in ipso statuto per vos paciarios et universitatem positam, et in eodem instrumento contentam.

Dantes et concedentes vobis, dictis paciariis et successoribus vestris paciariis, plenam et liberam licenciam et potestatem capiendi, auferendi, et retinenti vestes, et omnia alia pro pena ponita ab omnibus hominibus et mulieribus, qui contra dictum statutum venire attemptaverint, in parte vel in totum, vestra propria auctoritate, no expectata licencia vel mandato baiuli vel curie Ilerdensis, vel cuiuslibet alterius tenentis locum nostrum.

Quicumque autem contra illud statutum vel contra predicte vel eorum aliquod venire in aliquo presumpserit, iram et indignacionem nostram se noverit incursurum.

Datum Ilerde, idus augusti anno Incarnationis Christi millesimo ducentesimo sexagesimo.

Signum + Jacobi, Dei gratia regis Aragonum, Maioricarum et Valentie, comitis Barchinone et Urgelli et domini Montispesulani.

Testes sunt: [1ª. col.] Raimundus de Cardona, vicecomes Cardone. [2ª. col.] Petrus de Montecatheno. Raimundus de Montecatheno. [3ª. col.] Galcerandus de Pinos. Raimundus Sa Guardia.

Sig+num Petri de Capellades, qui mandato domini Regis pro domino Guillermo, Dei gratia episcopo Ilerdensis, cancellario suo, hec scribi fecit et clausit, loco die et anno prefixis.

Nos Jacobus, Dei gratia rex Aragonum, Maioricarum et Valentie, comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispesulani; concedimus vobis, Bernardo de Valseguer, Guillermo de Moragues, Arnaldo de Solsona et Johanni Stephani, paciariis civitatis Ilerde, presentibus et futuris, nomine universitatis Ilerde, quod quandocumque contingat elongationes a nobis fieri concessas vel concedendas, non intelligimus elongaciones valere debitorum que sint facta racione comande vel testamenti vel dotis vel sponsalicii, vel vendicionis aliquarum rerum mobilium vel inmobilium, nec aliqua debita que debeantur hominibus extraneis, scilicet que non sint de regno vel juridiccione nostra.

Mandantes baiulo et curie Ylerde presentibus et futuris, quod hanc nostram concessionem et gratiam quam vobis facimus firmam habeant et observent et faciant inviolabiliter observari.

Datum Ilerde IIIIº idus julii anno Domini Mº CCº LXº primo.

Noverint universi quod nos, Jacobus, Dei gratia rex Aragonum, Maioricarum et Valencie, comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispesulani; per nos et nostros laudamus, concedimus et confirmamus et speciali privilegio indulgemus vobis, venerabilibus G., Dei gratia episcopo, capitulo et ecclesie ilerdense et aliis ecclesiis vestre civitatis et diocesis, abbatibus, prioribus, necnon eorum conventibus et aliis universis ecclesiarum rectoribus, et aliis clericis universis vestre civitatis et diocesis, ac hominibus vestris et hominibus ecclesiarum et locorum religiosorum existentium in vestra diocesi, quod de aliquibus bestiariis vestris vel hominum habitancium seu commorantium in villis, parrochiis vel castris sitis in vestra diocesi, non exigamus vel exigi faciamus aliquod herbagium vel carnagium per nos vel per alios, nisi dictum bestiarum pascerit in terminis villarum et castrorum nostrorum sive locorum que habemus in diocesis antedicta.

Et si bestiarium vestrum vel predictorum hominum usum fuerit, herbis et aquis terminorum villarum et locorum nostrorum. Ita quod singulis noctibus redeat ad proprium oviles de tali bestiario nolumus aliquid herbagium nec carnagium nec aliquod servicium ibnde recipere nec habere.

[2] Item, concedimus vobis, quod nos vel heredes nostri sive successores, non exigamus vel exigi faciamus albergas vel cenas ab ecclesia ilerdensis, neque ab aliis eiusdem diocesis, sive a monasteriis nec ab hominibus eorundem, nisi tamen contingeret nos ad aliquod monasterium vestre diocesis declinare, et tunc iuxta facultades ipsius monasterii, prout eis fuerit opportunum nobis necessaria ministrentur. Sedem autem illerdensis non intelligimus esse monasterium, sed ipsam esse dicimus ecclesiam cathedralem.

[3] Item, concedimus vobis quod vicarii vel subvicarii et procuratores, merini et baiuli nostri non possint exigere albergas sive cenas a monasteriis vel ecclesiis ilerdensis diocesis, vel hominibus earundem, nec acaptare bladum vel alias res, nec alia servicia per se vel per alium petere a predictis, tamen si ex aliqua iusta et necessaria causa declinaverint ad aliquod monasterium dicte diocesis, vel ad alia loca ipsius monasterii, et alibi commode hospitari non possent nec venalia invenire, tunch ipsum monasterium vel loca valeant ut aliis hospitibus necessaria ministrare.

[4] Item, concedimus vobis, ut si quando nuncii vel portarii a nobis missi fines mandati nostri excesserint, compellantur desistere, et formam mandati nostri servare per vicarios et baiulos nostros, quibus hoc precipimus inviolabiliter observare, nec credantur ipsi portarii vel nuncii, nisi quatenus nostris litteris ostenderint.

[5] Item, laudamus, approbamus, corroboramus, ac etiam confirmamus, omnes donaciones et omnia privilegia per nos et predecessores nostros vel alios vobis et ecclesiis et monasteriis diocesis ilerdensi concessa, et ea volumus plenarie a nobis et nostris firmiter observari.

[6] Item, concedimus vobis universa et singula que in constitucionibus pacis et treuge plenius continentur, scilicet in illis que fuerunt facte ante captionem Maioricarum, et in aliis que fuerunt facte apud Tarracone, et confirmant primas et ea omnia per nos et nostros confirmamus que in predictis constitutionibus continentur, exceptis capitulis cancellatis.

[7] Item, concedimus vobis quod homines tenentes aliquas possessiones ab ecclesia, non possint eas alienare sine fatica eorum a quibus tenent, tamen si habita fatica per decem dies noluerint ea retinere illi a quibus tenent, possint eas vendere sine consensu ipsorum, salvo tamen eis quinquagesimo.

[8] Item, concedimus quod vicarii nostri curia iudices et baiuli deffendant et conservent iura ecclesiarum et hominum suorum, ubicumque eadem habeant, sive in jurisdictione nostra sive extra, et specialiter in illis locis in quibus curia nostra non intrat.

[9] Item, concedimus vobis ut siquis de suo debitore conqueratur, primum ipsi creditori totaliter satisfiat, quam curie vel alicui alteri tertium persolvatur.

[10] Item, concedimus vobis quod statutum nostrum quod judei non recipiant nisi viginti pro centum, cum aliis contentis in dicto statuto, prout in instrumento inde confecto, ac per nos roborato, plenius continetur, totaliter inviolabiliter observetur, non obstantibus aliquibus privilegiis a nobis vel filiis nostris in contrarium concessis, vel de cetero concedendis, nec teneant christianas in domibus suis de nocte, nec pro nutricibus vel ancillis.

[11] Item, per nos et heredes et successores nostros, damus, laudamus et approbamus, et ex certa scientia pro francho et libero alodio concedimus vobis, dictis G., Dei gratia episcopo, capitulo et ecclesia ilerdensis, monasteriis et locis religiosis et universis ecclesiis et clericis civitatis et diocesis ilerdensis, et successoribus vestris imperpetuum, omnia castra, villas, et parrochias, possessiones et honores, cum hominibus et feminis ibidem existentibus, quos vel que nostre possidetis iusto titulo vel habetis in civitate et tota diocesis ilerdensi.

[12] Item, concedimus vobis quod super decimis et primiciis exigendis, cum ecclesia fecerit quod potuerit baiuli nostri et curia et vicarii compellant, si querimonia proponanti pro ecclesiam vel aliquem de ecclesia facere justicie complementum.

Mandantes universis vicariis, curiis, baiulis et aliis officialibus et subditis nostris, presentibus et futuris, quod contra presentem vel eorum aliqua non veniant nec aliquem contravenire permittant aliquo tempore, aliqua racione, imo unusquisque illorum qui vicarii fuerint, iurent forma pacis et treuge in posse episcopi ilerdensis, presente populo, et predicta omnia et singula observent et faciant inviolabiliter observari.

Datum Ilerde nono kalendas decembris anno Domini millesimo ducentesimo sexagesimo quarto.

Signum + Jacobi, Dei gratia regis Aragonum, Maioricarum et Valencie, comitis Barchinone et Urgelli et domini Montispesulani.

Testes sunt: [1ª. col.] R. de Cardona. [2ª. col.] Petrus de Montecateno. Raymundus de Montecateno. [3ª. col.] Jacobus de Cervaria. Bndi. Raymundi de Ribellis.

Sig+num Jacobi de Rocha, qui mandato domini Regis hec scribi fecit et clausit, loco, die, et anno prefixis.

Noverint universi, quod cum questio noviter orta fuisset inter venerabilis G. Dei gratia episcopum et capitulum ecclesie Ilerdensis, ex una parte, et probos homines ac universitatem civitatis Ilerdensis, ex altera, super facitis rerum seu possessionum emphiteoticarum ssive censualia dicte ecclesie, et super purpuris cereis seu brandonibus sive tortis portandis supra corpora ad funera mortuorum, necnon etiam et super capellaniis et aniversariis institutis et instituendis, et super donacionibus et vendicionibus, et in ultima voluntate legatis a civibus Ilerdensis prefate ecclesie, de rebus inmobilibus factis et faciendis, quidam de canonicis et capitulo predicte ecclesie pro episcopo et capitulo predictis, et quidam de paciariis et probis hominibus dicte civitatis pro universitate eiusdem, ante presenciam mei Jacobi, Dei gracia regis Aragonum, Maioricarum et Valencie, comitis Barchinone et Urgelli et domini Montispesulani, apud Valenciam accesserunt, supplicantes nobis ut super predictis observari et exequi faceremus, quod nobis videretur expediens, et esset congruum racioni.

Unde nos Jacobus, Dei gracia rex predictus, volentes ut ecclesiam suis iuribus nostris temporibus minuatur, nec quod inter episcopum et capitulum predicte ecclesie et probos homines seu universitatem civitatis predicte, possit super predictis aliqua dissensionis seu questionis materia exoriri, super eisdem ordinanda perpetuo et statuenda duximus ea que inferius proxime subsequuntur:

[1] In primis volumus, indulgemus et concedimus per nos et nostros successores episcopo et capitulo ecclesie ilerdensis predicte, tam presentibus quam futuris, quod vos inmobiles donata, legata, venditas vel concessas, seu aliter adquisitas ecclesie Ilerdensis predicte, a principibus vel ab aliis personis usque in hodiernam die, quas ecclesia episcopo seu capitulum stabiliverunt seu donaverunt ad censum, vel que pro eis quocumque modo ad censum tenentur possint si vendantur habere pre aliis et retinere sibi si voluerint.

In aliis vero possessionibus seu rebus inmobilibus super quibus aliqua persona certum censum sive prestacionem ligaverit ecclesie de cetero, cum propterea ea censuales sive emphiteotice non efficiantur, statuimus imperpetuum quod si vendantur non possint de cetero tales possessiones sive res ecclesia retinere sibi, nec habere etiam facitam in ipsis, sed censum sive prestacionem tantum ecclesie legatum in ipsis pro predictis possessionibus.

Et hoc intelligimus de ecclesia cathedrali Ilerde et parrochiis seu ecclesiis suis parrochialibus eiusdem civitatis Illerde et diocesis antedicte. In hoc predicte ecclesie specialem graciam facientes.

[2] Item, volumus et statuimus imperpetuum, quod quilibet civis seu vicinus Ilerde possint ponere et portare supra corpora mortuorum purpuris et alios pannos si voluerint, et portari etiam ad sepulturam seu funera ipsorum corporum quodcumque corcas cereas, seu brandones voluerint, sed nemo nisi voluerit teneatur.

Et siquod statutum factum est in contrarium, ipsum penitus revocamus, volentes quod nullum statutum super hoc de cetero in contrarium fiat.

[3] Item, volumus, statuimus, et concedimus imperpetuum, quod cives et vicini Ilerde, presentes et futuri, possint res inmobiles dare, et in suis ultimis voluntatibus legare ecclesie predicte et aliis iamdictis parochialibus ecclesiis. Ita videlicet quod teneatur ecclesia infra annum et diem post ipsas res datas sive legatas numerandum res ipsas inmobiles que eisdem ecclesiis de cetero dabuntur vel legabuntur, vendere civibus seu vicariis Illerde, sed precium quod inde habuerint, habeat ipse ecclesie ad suas voluntates. Volumus tamen et statuimus quod non possint dicti cives seu vicini Illerde aliquas possessiones seu res inmobiles eisdem ecclesiis vendere predictis omnibus semper salvis ut superius continetur.

[4] Item, volumus et statuimus quod cives seu vicini Illerde possint capellanias instituere, sed cum contigerit capellaniam seu capellanias institui, volumus quod instituantur in hunc modum, videlicet quod heres sive successor cuiuslibet morientis seu testatoris, vel illius qui capellaniam constituet certam quantitatem peccunie sive redditus aut censualis que super certis possessionibus sive rebus ad ipsam capellaniam fuerint assignata, prestet capellano seu capellanis ipsius capellanie, prout idem moriens seu testator vel constituens capellaniam ordinabit.

Ita tamen quod super ipsis redditibus seu censuali vel possessionibus unde percipientur, seu in quibus assignati fuerint ipsi redditus seu censuale non habeat faticam nec cinquantenum ecclesia, set fatica et cinquantenum sint heredis vel successoris illius quia capellaniam constituerit.

Et hoc idem quod de capellaniis dictum est, volumus et statuimus observari de aniversariis de cetero statuendis.

Volumus tamen et statuimus quod possessiones vel res inmobiles non dimitantur ecclesiis racione capellaniarum vel aniversariorum, nisi ut supradictum est.

Predicta autem omnia et singula, ita ut supra vocata sunt et scripta, volumus et statuimus in Illerda et suis terminis et in ecclesiis dicte diocesis supradictis tantum inviolabiliter perpetuo observari mandato aliquo facto in contrarium non obstante.

Mandantes firmiter notariis seu scriptoribus Illerde presentibus et futuris, quod cum requisiti fuerint ad conficiendum cartam vel cartas super predictis omnibus et singulis eas conficiant et scribere non obmittantur ut superius continetur.

Mandantes nichilominus vicariis, baiulis, curiis, paciariis et probis hominibus Illerde et universis aliis officialibus et subditis nostris, presentibus et futuris, quod predicta omnia et singula observent et faciant ab omnibus inviolabiliter observari, ut superius continetur, et non contraveniant nec aliquem contravenire permitant aliqua racione.

Datum Valencie pridie idus febroarii anno Domini millesimo CCº. LXº. septimo.

Sig+num Jacobi, Dei gratia regis Aragonum, Maioricarum et Valencie, comitis Barchinone et Urgelli et domini Montispesulani.

Noverint universi quod nos, Jacobus, Dei gratia rex Aragonum, Maioricarum et Valencie, comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispesulani; per nos et omnes successores nostros laudamus, concedimus et confirmamus vobis, paciariis et probis hominibus civitatis Ilerdensis et vestris imperpetuum, omnia instrumenta franquitatum quas habetis a nobis et ab antecessoribus nostris et specialiter illa que Raymundus, bone memorie comes Barchinone, et dominus Ildefonsus, eius filius rex Aragonum, et dominus rex Petrus, pater noster, filius ipsi regi Ildefonsi vobis fecerunt, et nos etiam vobis fecimus, prout melius et plenius in ipsis instrumentis continetur.

Quorumquidem instrumentorum

[segueix referència a documents de gener de 1149, 21 d'octubre de 1173 i maig de 1196]

Aliud instrumentum est quod nos fecimus

[segueix referència a document de 9 d'abril de 1224].

Mandantes baiulis, curiis, paciariis et aliis officialibus et subditis nostris, presentibus et futuris, quod predicta confirmacione a nobis vobis facta habeant firmam perpetuo et observent, et faciant inviolabiliter observari.

Datum Ilerde III idus madii anno Domini Mº ccº LXº nono.

Sig+num Jacobi, Dei gratia regis Aragonum, Maioricarum et Valentie, comitis Barchinone et Urgelli et domini Montispesulani.

Testes sunt: [1ª. col.] Raimundus de Moncada. [2ª. col.] Jacobus de Cervaria, Guillelmonus de Angularia. [3ª. col.] Bernardonus de Angularia. Periconis de Queralt.

Sig+num Bartholomei de Porta, qui mandato domini Regis hec scribi fecit et clausit, loco, die et anno prefixis.

Jacobus, Dei gratia rex rex Aragonum, Maioricarum et Valencie, comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispesulani; dilectis et fidelibus suis nobilibus, militibus, vicariis, baiulis, curiis, suprajuntariis, merinis, justiciis, juratis, conciliis, et universis aliis officialibus et subditis nostris, tocius dominacionis nostre, ad quos presentes pervenerint. Salutem et gratiam.

Noveritis quod nos volumus et statuimus quod si de cetero aliquis vel aliqui homines Ilerde venerint inter vos seu in civitatibus, castris, villis et locis vestris, qui sint inculpati de homicidio vel alio crimine, aut de rapina, vel sint preconizati per civitatem Ilerde, et non comparuerint infra viginti dies ut debuerint, secundum consuetudinem Ilerde, ante preconizacionem vel post, ad denunciacionem seu requisicionem curie et paciariorum Ilerde, quod vos ipsos tales homines capiatis et retineatis in continenti, et eos tradatis statim et tradi faciatis curie et paciariis antedictos, vel illis qui ex parte sua super hiis fuerint ad vos missi.

Quare mandamus vobis firmiter, sub pena gracie nostre, quatenus predicta omnia et singula firma habeatis et observetis, ut superius sunt notata, et in aliquo non contraveniatis, si de nostri confiditis gratia vel speratis.

Alioquin sciatis quod si ex quo probatum fuerit, quod dicti tales homines vel aliqui eorum fuerint in aliquo loco vestro et citati ac moniti fueriti per curiam nostram, vicarium et paciarios Ilerde, prout secundum ius fieri debet, quod dictos homines eiusdem reddatis et tradatis, et ipsos tradere et reddere volueritis eisdem de dampno vel malo quod pro recuperandis dictis hominibus, vel ipsa de causa, dicti officiales nostri et universitas Ilerde vobis fecerint nolumus quod in aliquo teneantur.

Sciatis tamen quod in hac gradu non intelligimus illos quibus gratiam absolutionem vel guidaticum fecimus seu concessimus cum carta nostra.

Datum Cesarauguste kalendas decembris anno Domini Mº. CCº. septuagesimo primo.