ARXIU VIRTUAL JAUME I
Documents d'època medieval relatius a la Corona d'Aragó
Dia del Centenari del naixement de Jaume I: 68 documents per a 68 anys de vida
2 de febrer de 2008
Per commemorar el VIIIè Centenari del naixement de Jaume I, incorporem a l'Arxiu Virtual 68 nous documents de la cancelleria reial, un per cada any de la seua vida. Són de procedències diverses i, com els de dies anteriors, es tracta de texts que no formàven part de les col·leccions generals de documents publicades fins ara; entre els quals destaca un nombre significatiu de documents corresponents a la vila de Morella i les poblacions del terme general del seus castell
1228, desembre 19. Barcelona
Jaume I atorga franqueses a la vila de Terrassa, també els hi dóna la fira anual de la Santa Creu, ordena que el camí de Manresa a Barcelona passe per la vila, i fa alguna altra concessió
Arxiu Municipal de Terrassa. Llibre de privilegis, ff. 27-28. Còpia autoritzada de 1598
J.M. Font Rius. Cartas de población y franquicia de Cataluña. I. 1969, doc. 253. Transcrivim el text d'aquesta edició, però substituint la paraula "questia" per "intestia", tal com apareix a altres documents catalans similars, atorgats per Jaume I i continguts dins d'aquest arxiu virtual. Aquesta observació ens ha estat feta per Vicent Baydal en comunicació escrita (12-III-2008), indicant que el professor Pere Ortí, de la Universitat de Girona, ha pogut comprovar documentalment que realment els habitants de Terrassa no estaven exempts d'aquest impost en temps de Jaume I, la qual cosa significava que hi havia una simple errada originària de transcripció, que queda ara esmenada
Sit omnibus notum quod nos Jacobus, Dei gratia rex Aragonum, comes Barcinone et dominus Montis Pesulani; volentes alleviare vos fideles nostros populatos et habitatores ville nostre Palatii de Terracia et pariliatarum nostrarum, presentes et futuros, et liberos et immunes vos facimus ab omni intestia, cucucia et exorchia; ita specialiter quod nobis nec successoribus nostris nec alicui subdito nostro, ullo unquam tempore non teneamini de intestia, cucucia et exorchia in aliquo respondere, immo sitis semper liberi et franqui et ab omni pena et dampno semper penitus alieni.
Item, de fidelitate vestra plurimum confidentes, volumus et constituimus, quod semper quolibet anno in festo inventionis Sancte Crucis, in ipsa nostra villa Palatii de Terracia et ipsarum pariliatarum sit fira sive nundine durante singulis annis octo dies. Quamquidem firam constituimus ad modum et formam fire nostre Barcinone; itaque illam partem quam in ipsa fira Barcinone recipimus, illam eandem partem que predicta fira quam modo constituimus nos et nostros, recipimus.
Item, recipimus in nostra protectione, defensione, comenda, emparancia, et firma et ducatu, omnes illos ad ipsam firam venientes, itaque cum omnibus suis bonis, rebus ac mercantiis, sint salvi et securi et ab omni pena et dampno omnino alieni, tam videlicet in veniendo quam manendo, quam etiam redeundo, quousque in eorum hospitiis sint reversi. Nemo, autem, de amore, gratia vel timore nostro in aliquo confidens, audeat vel presumat aliquem vel aliquos ad ipsam firam venientes, tam veniendo quam manendo quam redeundo, marcare, pignorare, impedire, detinere vel molestare, vel aliquod malum sive iacturam inferre, dum ipsi parati fuerint suis querelantibus facere iustitie complementum.
Statuimus siquidem quod nemo ipsam villam nostram Palatii de Terratia, modo populatam et populandam, quam in nostro ducatu specialiter recipimus cum omnibus in ea habitantibus, audeat vel presumat invadere, frangere et violare; et qui fecerit pena quingentorum aureorum a nobis absque aliquo remedio punietur, dampno tamen prius in duplo restituto.
Volumus siquidem quod semper caminus quo itur de Minorisa ad Barcinonam transeat per ipsam villam nostram Palatii de Terracia, et non per alium locum, dando licentiam hominibus ipsius ville presentibus et futuris, quod auchtoritate sua possint distringere et fortiare omnes illos per villam illam transire nolentes.
Declarantes autem quod aliquis populator predicte ville presens vel futurus, non audeat nec presumat dare nec dimittere domus quas ibi construxerit, sive construxit ecclesie vel loco religioso.
Mandamus siquidem omnibus baiulis et vicariis nostris et omnibus quibuslibet subditis nostris, quod hoc nostrum privilegium servent et in aliquo non contraveniant, si de nostri confidunt gratia vel amore.
Datum Barcinone XIIIIº kalendis ianuarii, anno Domini Mº CCº XXVIII.
Signum + Jacobi, Dei gratia regis Aragonum, comitis Barcinone et domini Montis Pesulani.
Huius rei testes sunt: S. archiepiscopus Tarraconensis, Berengarius, episcopus Barcinonensis, Bernardus, episcopus Vicensis, Nuno sancii, Hugo comes Empuriarum, Guillermus de Montecatheno vicecomes Bearni, Guillermus de Cervaria, Garcia Romei, P. Cornelii de Calç, Garcia Periz de Meritat.
Sig+num Guillermi, scribe, qui mandato domini regis pro Guillermo Rabacie, notario suo, hoc scribi fecit, loco, die et anno prefixis.
1235, març 20. Tarragona
Jaume I atorga franqueses als veïns d'Igualada
Arxiu de la Corona d'Aragó. Barcelona. Cancelleria reial, registre 44, f. 204. Còpia autoritzada de 1281
J.M. Font Rius. Cartas de población y franquicia de Cataluña. I. 1969, doc. 263. Transcrivim el text d'aquesta edició
Manifestum sit cunctis presentibus atque futuris quod nos, Jacobus, Dei gratia rex Aragonum et regni Maioricarum, comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispesulani; recognoscentes paupertates et inopias quas vos omnes habitatores de Agualada hucusque multipliciter sustulistis ad honore vestrarum pravarum consuetudinem, volumus aliquantulum alleviare prout facilius et leviori corde villam de Aigualada vos et alios populatores valeatis populare.
Igitur, cum hac presenti carta perpetuo valitura, vos omnes homines habitatores de Aigualada, presentes et futuros, ab illis consuetudinibus que dicuntur cugucia, exorquia, entestia, penitus absolvimus et ipsum relaxamus.
Et vos ab hiis omnibus supradictis et singulis et successores vestros, presentes et futuros, facimus franchos, liberos et inmunes, sine revocatione aliqua nostra et nostrorum.
In hiis tribus casibus supradictis aliquis subditus noster non sit ausus vos vel successores vestros requirere vel demandare, immo sitis liberi in perpetuum et etiam absoluti.
Mandantes itaque firmiter precipientes et statuentes vicariis, baiulis, et universis aliis subditis et oficialibus nostris presentibus et futuris, quod hanc huius ratione absolutionis cartam, ratam et firmam habeant et observent, et quod contra non veniant vel aliquod contravenire permitant, si de nostri confidant gratia et amore.
Datum Terrachone, XIIIº kalendis aprilis, anno Domini Mº CCº XXXº quarto.
Sig+num Jacobi, Dei gratia rex Aragonum et regni Maioricarum, comitis Barchinone et Urgelli et domini Montispesulani.
Huius rei testes sunt: Berengarius episcopus Barchinone, Berengarius episcopus Elnensis, N. Sancii, F. de Sancto Martino, Bernardo de Sancta Eugenia, Guillelmus de Angularia, Petrus de Angularia, Guillelmus de Cardona.
Sig+num Petri de Sancto Melione, scriptoris, qui hoc mandato domini regis scripsit pro Guillelmo Rabacia, notario suo, loco die et anno prefixis.
1236, març 21. Zaragoza
Jaume I atorga franqueses als nous pobladors de Balaguer
Arxiu Municipal de Balaguer. Llibre II de Privilegis, f. 63. Còpia del segle XIV
J.M. Font Rius. Cartas de población y franquicia de Cataluña. I. 1969, doc. 266. Transcrivim el text d'aquesta edició
Pateat universis, quod nos Jacobus Dei gratia rex Aragonum et regni Maioricarum, comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispesulani, attendentes quod illi qui ad nostrum recurrunt dominium, specialem gratiam, beneficium, honoris debeant invenire, cum presenti carta enfranquimus et francos fecimus omnes illos et singulos, cum omnibus bonis suis, qui ad Balagarium venerint populare et habitare, ita quod preter exercitum et cavalcatam, de questia et de toto alio servitio et demanda regali et vicinali sint franqui per quinque annos continuos et elapsos, ita quod nobis vel seniori vel alicui persone non teneantur dare aliquid, nec in aliquo respondere infra terminum supradictum.
Mandantes firmiter et districte vicariis, baiulis, et nostris subditis universis, quod hanc concessionem nostram firmam habeant et observent, et non contraveniant in aliquo si confiderint de nostri gratia vel amore.
Datum Cesarauguste XIIº kalendas aprilis anno Domini millessimo ducentessimo trigessimo quinto.
Sig+num Jacobi, Dei gratia regis Aragonum, Maioricarum, comitis Barchinone, Urgellensis et Montispesulani.
Huius rei testes sunt: P. Cornelli maiordomus Aragonum, dompnus Valesius de Begua, Blascus Maça, Rodericus Eximen de Lusia; Macco Ferriç, Eximen Petri reposter d'Arago, P. Petri iustitie Aragonumn, P. Maça.
Sig+num Guiyllelmi, scribe, qui mandato domini [regis] pro Petro Sancii, notario suo, scripsit loco die et anno prefixis.
1242, gener 6. Perpinyà
Jaume I atorga franqueses als habitants de Bellver, també els atorga el dret de pastures, el mercat, la fira, normes de dret processal, ordena que el camí de la Seu d'Urgell a Puigcerdà passe per la vila, i alguna altra concessió
Arxiu Departamental dels Pirineus Orientals. Perpinyà. Còpia de finals del segle XIV
J.M. Font Rius. Cartas de población y franquicia de Cataluña. I. 1969, doc. 279. Transcrivim el text d'aquesta edició, amb modificació de la data que és l'any 1242 i no el 1243
Noverint universi, quod nos Jacobus Dei gratia rex Aragonum, Maioricarum et Valencie, comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispessulani, per nos et omnes nostros enfranchimus vos, universos homines et singulos populatores sive habitatores in villa et podio de Bellver, et successores vestros presentes et futuros, in perpetuum, cum omnibus bonis vestris habitis et habendis, ab omni servitio, censu et usaticho, excepta hoste et cavalcata et eorum redemptione, et iustitiis.
Concedentes vobis et vestris in perpetuum, ut ligna, montaneas et aquas, atque pascua, habeatis francha et libera ibi et infra iuredictionem nostram.
Et aliquis qui habitator non sit vobiscum in dicta villa sive podio, non vendat aliquid ad tallium nec teneat tabulam.
Et annuatim singulis septimanis habeatis et teneatis ibi in die martis mercatum.
Et similiter habeatis ibidem annuatim in festo Pentecosten nundinas sive feriam per dies XVcim duraturam.
Verum si aliquis alicui vestrum, iniuste malum fecerit, possitis malefactorem illum compellere sine assensu baiuli nostri, donec malefficia et dampna vobis illata sint plenarie restituta.
Et possitis debitores vestros extra villam comorantes compellere ad solvenda debita vobis, facta tamen primitus fatica ter in nostrum locumtenentem.
Et quilibet vestrum credatur usque ad sumam C solidos si suum valebit mille solidos.
Retinemus autem nobis et nostris in perpetuum bovaticum, monetaticum, furnos, lenas, molendina facta et facienda.
Volumus siquidem quod placitetis de X diebus in X, sicut est consuetudo Barchinone.
Et caminum a sede Urgellensi usque ad Podium Ceritanie transeat per predictam villam.
Promittentes quod dictum podium sive villam aut aliquem ibi habitantem non donemus alicui, nec vos et omnia bona vestra habita et habenda ubique per dominationem nostram, eundo, stando et redeundo, salve et secure, sub nostra custodia, guidatico et comenda, et specialiter homines et feminas undecumque fuerint, ad dictum mercatum et feriam venientes et inde redeuntes.
Mandamus igitur vicariis, baiulis, et nostris subditis, quatenus contra aliqua predictorum non veniant nec aliquem venire permittant.
Datum Perpiniano VIIIº idus ianuarii, anno a Nativitate Domini M. CC. XL. secundo.
Signum + Jacobi, Dei gratia regis Aragonum, Maioricarum et Valencie, comitis Barchinone et Urgelli et domini Montispessulani.
Testes sunt: Petrus de Montecateno, Bernardus Hugus de Serra Longa, Galcerandus de Pinos, Lupus Eximenei de Lusia, Arnaldus Surdus.
Sig+num Guillemoni, scribe, qui de mandato domini regis hec scripsit, loco, die et anno prefixis.
Lecta fuit regi.
1242, gener 6. Perpinyà
Jaume I atorga franqueses als habitants de Vilafranca de Conflent, també els dóna el dret de pastures, disposicions de dret processal, i autoritza la celebració de fires anuals
Arxiu Comunal de Vinçà. Cartulari AA1, còpia de 1274
J.M. Font Rius. Cartas de población y franquicia de Cataluña. I. 1969, doc. 280. Transcrivim el text d'aquesta edició, amb modificació de la data que és 1242 i no 1243
Noverint universi, quod nos Jacobus Dei gratia rex Aragonum, Maioricarum et Valencie, comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispessulani, per nos et nostros remittimus vobis, universis et singulis hominibus Villefranche Confluentis et vestris successoribus, presentibus et futuris, in perpetuum, exorquiam, cuguciam et intestiam; ita ut nobis nec nostris aut alicui alii, vel vicario aut baiulo inde non teneamini respondere, immo sitis inde vos et vestri liberi a modo et perpetuo absoluti.
Concedentes vobis quod placitetis de X diebus in X, secundum quod consuetudinis est Barchinone.
Et possitis compellere et pignorare debitores vestros extra villam comorantes, ad solvenda vobis debita, facta tamen prius fatiga ter in nostro vicario Villefranche aut locum nostrum tenenti.
Et annuatim in festo sancti Martini habeatis nundinas in Villafranca per decem dies duraturam.
Concedimus etiam vobis et vestris in perpetuum, quod habeatis paschua et teneatis bestiarium grossum et minutum in omnibus locis qui sunt vel fuerint de dominio nostro, et quod faciatis ibi curtales vestros franchos, liberos, et sine pascherio.
Datum Perpiniano VIII idus ianuarii, anno Nativitatis Domini Mº CCº XLº secundo.
Signum + Jacobi, Dei gratia regis Aragonum, Maioricarum et Valencie, comitis Barchinone et Urgelli et domini Montispesulani.
Testes sunt: Rotgerius, comes Fuxi, P. de Monte Catanus, G. de Entençza, B. Hugus de Serralonga, Gaucerandus de Pinos.
Sig+num Guillemoni, scribe, qui mandato domini regis hoc scripsit, loco, die et anno prefixis.
Lecta fuit regi.
1245, agost 30. Prats
Jaume I atorga la carta de poblament de Sant Martí de Sasgaioles
J.M. Font Rius. Cartas de población y franquicia de Cataluña. I. 1969, doc. 284. Transcrivim el text d'aquesta edició
Noverint universi, quod nos Jacobus Dei gratia rex Aragonum, Maioricarum et Valentiae, comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispessulani, per nos et nostros damus et concedimus vobis universis et singulis hominibus Sancti Martini de Sgleyoles, presentibus et futuris, in perpetuum, podium situm supra denominatam villam Sancti Martini, ad populandum.
Et possitis ibi domos et statica vestra edificare, et sic ipsum podium et statica et domos, cum universis pertinentiis suis, habeatis perpetuo vos et vestri successores, et illi undecumque fuerint qui populabunt ibidem, per alodium perpetuum, franchum et liberum, ad omnes voluntates vestras vestrorum[que], sine omni servitio, censuum, et tributorum annuo et perpetuo, quod pro venditionibus seu quibuslibet aliis alienationibus a vobis et vestris, de dictis staticis et domibus vestris ibi edificatis et edificationis factis et faciendis, unquam facere teneamini vel donare.
Concedimus vobis quod omnes comande, mobiles et inmobiles, ac se moventes, que penes vos alios deponentur, sint salve et secure et aliquis non sit ausus eas a dicta villa extrahere, sine vestra licentia et voluntate nec baiulus ullius termini, possit eas contradicere illos qui eas penes vos deposuerint.
Diffinimus insuper vobis et vestris, in perpetuum, cugutias, exorquias, intestias, et quicquid ratione vel causa istorum nobis vel antecessoribus nostris vel alicui nostro nomine sive voce dare consuevistis vel debetis, de consuetudine vel de iure.
Concedimus, etiam, vobis et vestris, et perpetuo confirmamus dictum locum et villam Sancti Martini, et omnes alias franquitates quas habetis donatione vel concessione bone memorie patris nostri illustris regis Petri.
Mandamus itaque, universis subditis nostris presentibus et futuris, quod contra predicta non veniant vel aliquem venire permittant.
Afrontat autem dictus podius in termino castri de Gardia, et in torrente et in fonte et in vinea, et honore quem tenet pro nobis P. de Sancto Martino; quem podium cum omnibus domibus, staticis que ibi edificaveritis, cum introitibus et exitibus et afrontationibus, melioramentis, et suis pertinentiis universis a celo in abisum [.....].
Datum apud Pratos, III kalendas septembris anno Domini M CC XL quinto.
Sig+num Jacobi, Dei gratia rex Aragonum, Maioricarum et Valencie, comes Barchinone, Urgelli et dominus Montispesulani.
Testes sunt: G. de Montecateno, Berengarius de Cardona, F. infans Aragonium, G. de Entenza, R. G. de Odena.
Sig+num Guillermoni, scribe, qui mandato domini regis hec scribi fecit, loco die et anno prefixis.
1245, octubre 22. Perpinyà
Jaume I atorga franqueses als nous pobladors de Prats de Molló
Arxiu Comunal de Prats de Molló, nº AA3. Llibre Vermell, f. 24v. Còpia de 1643
J.M. Font Rius. Cartas de población y franquicia de Cataluña. I. 1969, doc. 285. Transcrivim el text d'aquesta edició
Noverint universi quod nos Jacobus, Dei gratia rex Aragonum, Maioricarum et Valencie, comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispesulani, per nos et nostros enfranquimus, et francos, liberos, et inmunes, facimus omnes homines extraneos venientes ad populandum in podio contiguo palatio nostro in Pratis; ita quod a die qua ibi populati fuerint ad V annos, sint franchi et liberi cum omnibus rebus suis et inmunes, ab omni questia, alberga, exercitu et cavalcata, et eorum redemptione, et ab omni servitio et exactione regali et vicinali.
Mandamus itaque vicariis et curiis nostris, [et] subditis universis, quatenus predicta observent et faciant observari.
Datum Perpiniani, XI kalendas novembris anno Domini M. CC. XL. quinto.
Sig+num Jacobi, Dei gratia regis Aragonum, Maioricarum et Valencie, comitis Barchinone et Urgelli et domini Montispesulani.
Testes sunt: Oliver de Terme, G. de Entenza, B. H. de Serralonga, B. d'Ahones, G. de Portella.
Signum + Guillemoni, scribe, qui de mandato domini regis hoc scribi fecit, loco die et anno prefixis.
1246, maig 15. Perpinyà
Jaume I atorga franqueses als nous pobladors de Salvaterra
Arxiu Departamental dels Pirineus Orientals. Perpinyà. B 138, Procuració reyal, registre I, f. 88. Còpia de finals del segle XIV
J.M. Font Rius. Cartas de población y franquicia de Cataluña. I. 1969, doc. 286. Transcrivim el text d'aquesta edició, tot i que canviant de lloc la subscripció de l'infant En Jaume, que deu figurar al final i no abans de la signatura de l'escrivà Guillamó
Noverint universi, quod nos Jacobus Dei gratia rex Aragonum, Maioricarum et Valencie, comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispessulani; considerantes honorem et utilitatem totius Rossilionis in constructione sive fortalicia podii qui olim vocabatur Caslart de Oped, et qui modo dicitur Salvaterra; volentes etiam ut in dicto [podio] Salvaterre sit habitatorum copia undecumque ibi venire voluerint, concedimus omnibus vobis singulisque hominibus de Opido et de Perellons, omnibusque aliis habitatoribus et populatoribus dicti podii Salvaterre, presentibus et futuris in perpetuum, et facimus inmunes et liberos ab omnii questia, alberga, bovatico, fogatico, hoste, cavalcata, et eorum redemptione, lezda, pedatico, et ab omni munere ordinario et extraordinario, et ademprivio, et ab omni demanda et servitio et exactione regali et vicinali; cum omnibus possessionibus, rebus et mercibus eorum habitis et habendis.
Concedentes, etiam, quod semper sitis inmediate de dominio et comitatu Rossilionis, et ad alium dominum, preterquam ad dominum sive comitem Rossilionis, transferri, nos vel successores nostri vos non valeamus; et si de facto contingeret, licet de iure effectum habere non posset, nobis sit decernentibus, alienationem illam decernimus non valere.
Concedimus, etiam, vobis in perpetuum, quod in predictis villis et castro et eorum adiacentiis, possitis possessiones vestras habere libere ad voluntates vestras.
Et quod habeatis omnes consuetudines Perpiniani a nobis concessas et laudatas, et illis possitis uti in contractibus et ultimis voluntatibus, iudiciis, et aliis omnibus modis.
Concedimus etiam vobis et vestris in perpetuum, quod quilibet vestrum pro singulis albergis quas dare consuevistis et debetis, non teneamini dare nobis et nostris nisi tantum decem et octo denarios malguyrenses annuatim; recipientes eosdem et eorum bona omnia, eundo, stando et redeundo, salve et secure, per omnia loca dominationis nostre, in nostro guidatico et comanda.
Mandantes universis subditis nostris quatenus contra predicta non veniant vel venire aliquem permitant.
Quicumque autem contra predicta venire temptaverint, penam quingentorum morabatinorum, se noverit incursurum.
Datum Perpiniano, idus madii anno Domini Mº CCº XLº sexto.
Signum + Jacobi, Dei gratia regis Aragnum, Maioricarum et Valencie, comitis Barchinone et Urgelli et domini Montispessulani.
Testes sunts: Pontius Hugus de Moncada comes Empuriarum, Guillermus de Monchada, Petrus de Terminis, Jaufredus de Rochabartino, Guillelmus de Pinos, Guillelmus de Urgio.
Signum + Guillelmoni, scribe, qui mandato domini regis hec scribi fecit, loco die et anno prefixis.
Sig+num infantis Jacobi, illustris regis Aragonum filii, heredis Maioricarum et Montespessulani, qui omnia predicta laudamus, concedimus et confirmamus, apositum per manum Petri de Calidis, scriptor dictus dominis infantis Jacobi, et mandato eiusdem in Perpiniano, duodecimo kalendis octobris anno Domini Mº CCº LXº secundo.
1257, maig 12. Lleida
Jaume I atorga carta de poblament als habitants de Llívia
J.M. Font Rius. Cartas de población y franquicia de Cataluña. I. 1969, doc. 301. Transcrivim el text d'aquesta edició
Pateat universis quod nos Jacobus, Dei gratia rex Aragonie, Maioricarum et Valentie, comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispesulani; concedimus vobis universis et singulis hominibus de Livia quod possitis meliorare ac construere et operari domos ad pedem podii de Livia, in parrochia sancte Marie, et ibi stare et habitare.
Ita tamen quod domos quas habetis sursum, in fortitudine ipsius podii, non diruatis nec permitatis dirui vel distrui, sed ipsas teneatis conductas, ut guerre vel necesitatis tempore vos cum rebus vestris in eis salvare, vos et deffendere valeatis.
Mandantes vicariis, baiulis, et universis aliis officialibus et subditis nostris, presentibus et futuris, quod contra hanc concessionem nostram non veniant, nec aliquando venire permittant aliqua ratione, immo eam observent et faciant ab omnibus firmiter observari.
Datum Ilerde, quarto idus madii anno Domini Mº CCº quinquagesimo septimo.
1258, abril 6. Tortosa
Jaume I disposa que els llocs de La Parola, Castellilbò, Albes i Navasques, siguen aldees de la vila de Verdú
Arxiu de la Corona d'Aragó. Barcelona. Cancelleria reial, registre 10, f. 59. Original
J.M. Font Rius. Cartas de población y franquicia de Cataluña. I. 1969, doc. 304. Transcrivim el text d'aquesta edició
[Noverint universi], quod nos Jacobus, et cetera.
Volentes vobis fidelibus nostris hominibus de Verdun gratiam facere specialem, ut possitis de bono in melius augmentari, ideo per nos et nostros damus vobis et vestris successoribus, et dicte ville de Verdun, in perpetuum, pro aldeis, loca illa que dicuntur La Parola, Castellilbo, Albes et Navasques, cum omnibus terminis et pertinentiis suis.
Ita quod dicta loca populetis et melioretis ad utilitatem nostram et vestram, et quod semper ipsa loca sint aldee et annexe dicte ville de Verdun, et omnes homines qui ibi habitaverint serviant nobis et nostris vobiscum insimul, in omnibus quibus nobis vel nostris teneabimini deservire.
Mandantes senioribus, maiorisdomus, et universis aliis officialibus et subditis nostris, presentibus et futuris, quod contra predicta non veniant nec aliquem venire permittant.
Data Dertuse, VIII idus aprilis anno Domini M CC L octavo.
1260, maig 3. Lleida
Jaume I atorga franqueses als habitants del lloc d'Almacelles
Arxiu de la Corona d'Aragó. Barcelona. Cancelleria reial, registre 11, f. 188v. Original
J.M. Font Rius. Cartas de población y franquicia de Cataluña. I. 1969, doc. 308. Transcrivim el text d'aquesta edició, tot i que corregint la data, ja que realment correspon al dia 5 de maig, no el 3
Viso instrumento a domino Ildefonso, rege Aragonum quondam avo nostro donationis et franchitatis, facto tunc temporis populatoribus qui tunc populabant in Almacelles et eorum successoribus, imperpetuum, in quoquidem instrumento continetur quod dicti populatores presentes et futuri de Almacelles haberent et possiderent franche et libere omnes hereditates et possessiones suas, et quod darent eidem et suis successoribus quolibet anno in festo sancti Michaelis centum kaficia bladi in loco predicto de Almacelles, scilicet tertiam partem frumenti et tertiam partem ordei et tertiam partem de avena; volentes predictam donationem et franchitatem in omnibus et per omnia observare, ideoque per nos et nostros laudamus et concedimus et confirmamus vobis, universis et singulis hominibus de Almacelles presentibus et futuris, imperpetuum, donationem et franquitatem a dicto domino Ildefonso, rege Aragonum quondam avo nostro, factam predecessoribus vestris et vobis ac vestris successoribus, ita quod omnes hereditates et possessiones vestras et bona habeatis semper vos et vestri, et possideatis franche et libere, sic quod non donetis nec dare teneamini unquam aliquo tempore vos vel vestri nobis vel nostris aliquam questiam sive peytam, nec teneamini etiam nobis vel nostris dare cenam, nisi nos personaliter vel successores fuerimus in Almacelles, et tunc donetis nobis et successori nostro qui ibi personaliter fuerit, et familie nostre sive eius cenam. Et solvatis ac donetis semper predicta C kaficia bladi quolibet anno, prout superius continetur, abbatisse et conventui monasterii sancti Ilarii.
Retinemus tamen nobis in perpetuo, quod si nos vel nostri fecerimus vel fieri mandaverimus exercitum vel cavalcatam, teneamini vos et vestris ire in dictum exercitum et cavalcatam quandocumque et quotienscumque vos et vestri a nobis vel nostris inde fueritis requisiti. Et si forte nolueritis ire in dictum exercitum et cavalcatam, et volueritis inde redimere pro pecunia, possitis remanere et componere inde nobiscum et cum nostris sufficienter, et dare peccuniam inde nobis et nostris pro redemptione.
Mandantes et cetera.
Data Ilerde, III nonas madii anno Domini Mº CCº LX.
1260, maig 24. Barcelona
Jaume I autoritza l'abat del monestir de Ripoll perquè puga fer alçar una vila nova en el lloc que vullga prop de Vilafranca de Conflent. També confirma tots els privilegis atorgats al monestir fins aquell moment
Arxiu de la Corona d'Aragó. Barcelona. Cancelleria reial. Pergamins de Jaume I, nº 1609. Original
J.M. Font Rius. Cartas de población y franquicia de Cataluña. I. 1969, doc. 309. Transcrivim el text d'aquesta edició
Noverint universi quod nos Jacobus, Dei gratia rex Aragonum, Maioricarum et Valentie, comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispesulani; attendentes benignitatem solitam et devotionem piissimam quam predecessores nostri specialiter habuerunt erga monasterium sancti Johannis Rivipullensis, id dotando et misericorditer ampliando suis largis beneficiis atque donis, eorundem predecessorem vestigis exequi cupientes in Domino, et volentes ob anbimarum suarum remedium pariter atque nostrum solum Deum habentes pre oculis, a quo bona cuncta procedunt et etiam oriuntur, laudamus atque concedimus tibi Dalmatio, abbati monasterii sancti Johannis Rivipullensis et successoribus tuis, quod in quocumque loco volueritis in Confluenti, iuxta Villam Francham, in alodio tamen vestro, possitis facere villam et munitionem, et populare in ea omnes homines vestros propios.
Et habeatis ipsam villam et homines vestros propios quod in ea populaveritis, liberos et franchos ab omni servitute et exactione regali, et ab omni ademprivio et vicinatico, excepta ost et cavalcata, quam ibi nobis et nostris perpetuo retinemus.
Statuimus etiam firmiter et mandamus, quod nullus vicarius aut baiulus noster vel aliquis homo nomine nostro, in predicta villa vel hominibus, aliquid exigat vel demandet aliqua ratione, vel aliquid ibi faciant vel exigant ademprivium, preter ost et cavalcatam ut predictum est, quam faciant nobis aut vicario seu baiulo nostro quando necesse fuerit.
Non tamen teneantur dare redemptionem pro ipsa cavalcata, si in personis propriis ire voluerint.
Item, concedimus et laudamus tibi, Dalmatii, abbati predicto et successoribus tuis et universo conventui, imperpetuum, omnia privilegia et omnes libertates quecumque, tam a nobis quam a nostris predecessoribus quam a quibuslibet aliis personis concessa sunt et donata monasterio antedicto.
Statuimus, etiam firmiter mandamus, quod nullus vicarius aut baiulus noster, presens vel futurus, possit aliquatenus compellere seu distringere aliquem de hominibus propriis monasterii vestri, ut firmet eis directum pro aliqua causa nec placitet in manu eius, nisi prius invenit fatigam manifestam in vobis aut successoribus vestris.
Statuimus etiam quod nos vel aliquis de successoribus nostris non possimus unquam circa predicta venire aliqua ratione.
Datum Barchinone no[no] kalendas iunii anno Domini Mº CCº sexagesimo.
Sig+num Jacobi, Dei gratia regis Aragonum, Maioricarum et Valencie, comitis Barchinone et Urgelli et domini Montispesulani.
Testes sunt: Petrus de Montecatheno, Guillelmus de Cardona, Arnaldus de Terminis, Guillelmus de Montecluso, Bernardi de Sancta Eugenia.
Sig+num Guillelmi de Rocha, de mandato domini regis pro domino Guillelmo, Dei gratia Ilerdensi episcopo, cancellario suo, hoc scribi fecit, loco die et anno prefixis.
1263, agost 11. Vilafranca del Penedès
Jaume I absol els veïns de Cambrils de l'obligació que els havia imposat anteriorment de canviar la ubicació de la població
Arxiu de la Corona d'Aragó. Barcelona. Cancelleria reial. Registre 12, f. 100v. Original
J.M. Font Rius. Cartas de población y franquicia de Cataluña. I. 1969, doc. 311. Transcrivim el text d'aquesta edició
Quod licet nos Jacobus, et cetera.
Mandavimus transmutare villam et locum de Cambrils, et hedificare ipsam villam et locum in alium locum in quem vos universitas hominum de Cambrils habitaretis; modo, gratis et ex certa scientia concedimus vobis quod non exeatis de dicta villa de Cambrils, nec etiam teneamini in alium locum conmutare vel hedificare, set habebitis de cetero in dicta villa de Cambrils prout hactenus fecistis libere et sine impedimento et contradictione aliqua nostra et nostrorum, et cuibuslibet alterius persone.
Absolventes vos de promissione quam fecistis cum iuramento, videlicet quod mutaretis et hedificaretis dictam villam in alium locum cum nostra licentia et voluntate ac mandato nostro.
Pro hac autem concessione recognoscimus habuisse et recepisse a vobis mille quingentos solidos Barchinone, de quibus igitur, a vobis bene paccati sumus.
Renuntiamus exceptioni peccunie non numerate.
Datum apud Villam Francham Penitensis, IIIº idus augusti anno Domini Mº CCº LXº tertio.
1263, setembre 2. Manresa
Jaume I atorga la carta de poblament de l'horta nova de Terrassa
Arxiu de la Corona d'Aragó. Barcelona. Cancelleria reial. Registre 12, f. 112v. Original
J.M. Font Rius. Cartas de población y franquicia de Cataluña. I. 1969, doc. 312. Transcrivim el text d'aquesta edició
Per nos et nostros damus et concedimus vobis, universis hominibus habitantibus et habitaturis in castro et villa de Terracia, presentibus et futuris, in perpetuum, totam illam ortam nostram novam integre quam habemus iuxta dictam villam de Terracia usqua in riariam, et usque in honorem Guillelmi de Palacio quam pro nobis tenet.
Ita quod in dicta orta hedificetis domos, et ipsam detis ad populandum et ad hedificandum ibi domos, quas domos habitatores ibi habitantes habeant cum omnibus suis terminis et pertinentiis, teneant et possideant franche et libere ad omnes eorum voluntates libere perpetuo faciendas, sic quod aliquod censum nec lademium nobis vel nostris inviterare non teneantur unquam aliquo tempore.
Concedentes omnibus que in domibus que in dicta orta hedificati fuerunt, ut dictum est, habitabunt, omnes illas libertates et consuetudines quas habent et habebunt de cetero homines habitantes in dicta villa de Terracia.
Et ipsos, cum omnibus eorum rebus, recipimus in nostra protectione et nostrorum comenda et guidatico speciali.
Concedimus etiam vobis ac statuimus imperpetuum, quod libere et sine aliquo mensuratico et iure aliquo, mensuretis et possitis mensurare et mensuram facere semper de cetero qualibet ceptimania, quandocumque et quotienscumque volueritis, cum quartaria nostra totum bladum vestrum, exceptis diebus mercurii, in quibus est mercatum Terracie, quibus diebus mercuriis donetis nobis mensuraticum pro dicta quarteria et nostris de blado quam ibi mensurabitis, prout est actenus fieri consuetum.
Mandantes vicariis, baiulis, et universis aliis oficialibus et subditis nostris presentibus et futuris, quod omnia supradicta et singula firma habeant et observent, faciant ab omnibus irrevocabiliter observari, et non contraveniant nec aliquod contravenire permittant unquam aliquo tempore, aliqua ratione vel causa.
Data Minorisse, IIII nonas septembris anno Domini Mº CCº LX tertio.
1267, juny 21. Zaragoza
Jaume I atorga la carta de poblament de Figueres
Arxiu de la Corona d'Aragó. Barcelona. Cancelleria Reial. Registre 15, f. 56v. Original. Registre 17, f. 84v. Registre 225, f. 244r-45r. Còpia autoritzada de 1324
J.M. Font Rius. Cartas de población y franquicia de Cataluña. I. 1969, doc. 316. Transcrivim el text d'aquesta edició, tot i completant-lo amb la signatura reial i la dels testimonis i el notari, que figuren a la còpia de 1324, citada al paràgraf precedent
Noverint universi quod nos Jacobus, Dei gratia rex Aragonum, Maiorice et Valencie, comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispesulani; volentes populationem et villam construere et edificare in loco qui dicitur parrochia de Figeres, et quod omnes qui ibi populabunt seu habitabunt huiusmodi libertatibus et bonis consuetudinibus infrascriptis debeant congaudere, idcirco per nos et successores nostros damus et concedimus vobis, Raimundo Berengarii, Raimundo Corti, Johanni Mir, Guillermo Arnaldi, Bernardo Laurentii, Arnaldo Malerii, Bernardo Renardi, Petro Juliani, Petro de Ortis, Guillelmo Corcoy, Petro Jacobi, Arnaldo Letonis, Perpiniano Davin, Petro Ramonelli, Guillelmo Aynsa, Guillelmo Suynearii, Bernardo Theris, Raymundo Maçot, Castilioni de Salellis, Guillelmo Rotbaldi, Johanni Calin, Bernardo Analet et Guillelmo Servienti, et universis aliis dicte parrochie de Figeriis, et quibuslibet aliis qui in dicta populatione sive villa habitabunt et populabunt, et vestris ac eorum successoribus universis, franquitates et consuetudines que secuntur.
In primis statuimus quod vocetur dicta villa "villa regalis", et habeat terminus unius millierii in circuitu ipsius ville.
Et quod in dicta villa vel dictis terminis suis, curia Bisalduni nec aliqua alia curia non intret pro aliqua querimonia vel aliquo alio maleficio, sed quod ibi sit baiulus noster vel vicarius qui audiat et distringat ipsas querimonias et iustitias.
Item, concedimus vobis quod non teneamini facere nec faciatis unquam nobis nec nostris boaticum, terragium, erbagium, cuguciam, intestiam nec exorquiam, nec aliquid ratione predictorum, nec questiam nobis vel nostris dare, immo ab ipsis omnibus sitis semper vos et successores vestri franchi et liberi penitus ac immunes.
Item, concedimus et indulgemus vobis quod de aliquibus mercaturis vestris, nobis non detis nec teneamini dare lezdam, sed sitis inde franchi sicut homines Bisuldini.
Item, concedimus vobis quod habeatis in dicta villa macellum, prout est in Gerunda, quod quidem sit de dominio nostro tantum.
Item, concedimus vobis quod illi a quibus hereditates vel possessiones ad censum tenetis vel tenebunt, illi qui in dicta villa populabunt, non possint a vobis petere nisi tantum censum quod eis facere debetis pro honoribus seu possessionibus quos vel quas pro eis tenetis ad censum nec vos compellere alia ratione.
Item, statuimus quod nullus miles vel aliquis alius, extraneus vel privatus, audeat mittere neque mittat equos, mulos, vel aliquas alias bestias in campis, trillis, ortis, vel locis aliis in quibus blada sint.
Et quod in dicta villa non sit desuetum de vino, sed quilibet possit undecumque voluerit aportare et vendere ibi vinum.
Item, statuimus quod furnus vel furni qui in dicta villa erunt, sint nostri, et non teneamini dare de pane quem ibi coquetis nisi de viginti et quatuor panibus unum panem.
Item, concedimus vobis quod de aquis terminorum dicte ville, possitis accipere ad vestram voluntatem ad rigandum blada et vineas et ortos vestros, ita quod alii qui habebunt necesse dictam aquam teneant ipsam quouque ipsorum per unam diem, et sic secundum numerum computentur.
Item, quod de cepis porris, caulibus et quibuslibet aliis erbis sive ortaliza, detis lezdam nobis sicut Gerunde datur et non aliter.
Item, indulgemus vobis quod aliquis qui in dicta villa populabit qui sit ecclesie, militis, vel hominis ville et in dicta villa permaneat, non teneatur se redimere a domino cuius erit, sed quod incontinenti sit noster.
Item, concedimus vobis et statuimus quod in dicta villa sit mercatum in die lune in unaquaque septimana.
Et sit ibidem fira semel in unoquoque anno, que incipiatur in prima die dominica mensis septembris, et duret per octo dies, ad quam firam omnes qui ad eam venire voluerint et venerint sint salvi et securi et sub guidatico nostro, in veniendo ad eam, et stando ac redundo ad domos suas, nisi fuerint banditi seu preconizati, vel homicide aut raptores sive latrones.
Item, concedimus vobis quod si aliquis extraneus a dicta villa percuterent aliquem de dicta villa, quod baiulus seu vicarius aut aliquis alius non possit ipsum ibi guidare nec assecurare intus villam ipsam, sine licentia ipsius qui vilipensus fuerit vel percussus. Quod si fierit et ille qui esset percussus vel vilipensus aut amici eius, seu homines dicte ville per se de eo acciperent idoneam ultionem, quod non teneatur inde curie sive nobis nec illi a quo ipsam acciperent ultionem.
Item, concedimus vobis quod omnes habitatores dicte ville teneantur, per sacramentum et sub certa pena, baiulo curie nostre dicte ville quod si aliquis vel aliqui eiusdem ville esset ab aliquo extraneo vilipensus sive percussus, et hoc ostenderet baiulo vel curie dicte ville, quod ipse baiulo vel curia teneatur facere preconizare consilium, et quod omnes homines teneantur se congregare in loco in quo ipse baiulus vel curia erit, et quod ipse baiulus seu curia vel vicarius et omnes homines dicte ville teneantur sequi signariam, si consilium est ipsorum et curie nostre, et quod de aliquo malo quod dicto extraneo facient non teneantur.
Item, statuimus quod si aliquis vel aliqui extranei tenerent in reguardo aliquem vel aliquos habitatores dicte ville, et ipse habitator dicte ville assecuraverit ius facere ipsi extraneo in posse baiuli vel vicarii dicte ville, et ille extraneus noluerit hoc recipere, quod dictus baiulus seu vicarius et homines ipsius ville teneant ipsum similiter in reguardo et vicarius seu baiulus ipsius ville capiat ipsum, si poterit, et teneat captum donec assecuraverit quod non faciat malum hominibus dicte ville.
Item, concedimus vobis quod si ab aliquo habitatore dicte ville querimonia facta fuerit, ratione debiti vel comande aut cuiuslibet rei mobilis de qua tertium solvi deberet, et ille de quo querimonia fiet, cum querelante composuerit vel solverit rem petitam suo querelanti infra decem dies post querimoniam curie factam, ille reus non teneatur domino aliquid, ratione tertii, dare inde.
Item, volumus et statuimus quod nullus se possit tueri privilegiis nostris regalibus licet in dicta villa permaneat nec homines eiusdem ville eum iuvare teneantur donec iuraverit fidelitatem nobis et nostris, et quod aliquis licet fidelitatem nobis iuraverit, ut est dictum, non habeatur pro vicino dicte ville nec deffendatur privilegiis nostris donec domum habeat in dicta villa et ibi suam faciat continue mansionem.
Concedimus etiam vobis et statuimus quod quicumque fuerit baiulus vel curia dicte ville, pro nobis teneatur iurare quod de ipsa se emparaverit baiulia, vel nos seu nostri eum ibi ponemus servare ibi iustitiam et privilegium nostrum presens et omnia hic contenta.
Insuper etiam promitimus vobis, quod in dicta villa faciemus forciam sive castrum aut staticum ad opus nostri.Et quod nos vel successores nostri, vos vel successores vestros aut dictam villam vel terminos eius comiti Empuriarum, nec vicecomiti Rocabertini, aut dictam villam vel terminos eius comiti Empuriarum, nec vicecomiti Rocabertini, presentibus et futuris, nec alicui alii richohomini vel militi comitatus vel vicecomitatus predictorum, non dabimus seu alienabimus in excambium vel alio quoque modo, nec eisdem in redditibus seu iuribus nostris dicte ville aliquid dabimus seu assignavimus, sed vos et vestros successores seu dictam villam cum terminis suis omnibus et redditibus ac iuribus nostris eiusdem ville retinebimus ad opus nostri perpetuo nos et nostri etiam successores.
Promitentes etiam vobis quod predicta omnia observabimus nos et nostri vobis et vestris, ut superius continetur, et contra ipsa vel eorum aliquid non veniemus nec aliquem faciemus vel permitemus contravenire aliqua ratione.
Mandantes firmiter vicariis, baiulus, curiis et universis aliis officialibus et subditis nostris, presentibus et futuris, quod predicta omnia firma habeant et observent ac faciant observari, et non contraveniant nec aliquem contravenire permitant aliqua ratione.
Data Cesarauguste, XIº kalendas iulii anno Domini millesimo CCº LXº septimo.
Signum + Jacobi, Dei gratia regis Aragonum, Maioricarum et Valencie, comitis Barchinone et Urgelli et domini Montispesulani.
Testes sunt: Raimundus de Montecatheno, Garcias Romei, Artaldus de Luna, Eximinus de Urrea, Garcias Ortiç de Açagra.
Sig+num Simonis de Sancto Felicio, qui mandato domini regis predicti, hec scribi fecit, cum suppraponito in XVIIIª linea, ubi dicitur "baiulus vel curia" et clausit loco die et anno prefixis.
1272, maig 12. Girona
Jaume I atorga la carta pobla de Cardedéu, i disposa que el camí de Barcelona a Sant Celoni passe obligatòriament per la població
Arxiu de la Corona d'Aragó. Barcelona. Cancelleria reial. Registre 21, f. 34v
J.M. Font Rius. Cartas de población y franquicia de Cataluña. I. 1969, doc. 321. Transcrivim el text d'aquesta edició
Noverint universi quod nos Jacobus, Dei gratia rex Aragonum, Maioricarum et Valencie, comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispesulani; ad honorem domini nostri Jhesucristi, qui dedit semetipsum pro nobis ut nos redimeret, et ad utilitatem terre nostre et hominum nostrorum, presentium et futurorum, facimus, edificamus et construimus villam et fortitudinem cum muro et vallo, ac omnibus aliis necessariis suis in termino castri Villemaioris, in loco qui dicitur Cardedol.
Et ad opus operis predictorum muri et valli, damus et assignamus omnes reditus et exitus nostros ville predicte de Cardedol, et Franquedarum de Vallesio, et de Maresmo, de speciali gratia hinc ad IIIIor annos primos venturos et continue completos.
Qui reditus et exitus volumus quod congreguentur et recipiantur de cetero per omnes predictos IIIIor annos, per manum Bernardi de Montills et Petri de Ledono, et ponantur in opere antedicto, quoniam nos ipsos facimus et constituimus procuratores operis antedicti.
Dantes et concedentes eisdem licentiam et plenum posse faciendi dictum murum et vallum in circuitu ipsius ville, et transeundi ipsum murum et ipsum vallum per quecumque loca ipsi voluerint, et prout eis ad utilitatem ipsius ville visum fuerit faciendum.
Et insuper volumus quod caminus publicus qui vadit de Barchinona ad Sanctum Celedonium, transeat de cetero per villam predictam de Cardedol, et quod predicti Bernardus de Montills et Petrus de Ledono, cindant et cindere possint seu trancare caminum seu viam antiquam per quam modo itur de Barchinona ad Sanctum Celedonium, in illis videlicet locis ubi eis visum fuerit, faciendum ob hoc ut omnes transeuntes seu euntes et redeuntes de Barchinona ad Sanctum Celedonium, transeant et transire eos oporteat per villam predictam de Cardedol.
Prohibentes firmiter et statuentes quod de cetero nullus sit ausus transire per predictum caminum vetus, sed per predictam villam de Cardedol, ut superius est dictum, cum aliquibus bestiis oneratis vel aliter modo aliquo vel ratione; quod qui fecerit penam inferius positam solvat nobis quotienscumque transgressor fuerit huius nostre prohibitionis seu mandati, videlicet ille qui transierit equitando extra dictam villam, solvat II solidos pro pena, et ille qui transierit pedes extra villam dictam, solvat XII denarios pro pena, et ille qui transierit extra dictam villam cum bestia onerata, solvat V solidos; quam penam volumus quod colligat et percipiat pro nobis et loco nostri baiulus eiusdem ville.
Item, ad utilitatem ipsius ville et habitatorum eiusdem, damus, concedimus hominibus ipsius ville et termini sui imperpetuum firam et mercatum, qui mercatus fiat et celebretur in dicta villa, de cetero, omnibus diebus mercurii uniuscuiusque septimane; et dicta fira fiat et celebretur quolibet anno, in festo sancti Crucis mensis septembris, et duret III dies.
Et omnes qui venerint cum mercibus vel aliis rebus suis ad dictum mercatum et ad dictam firam, sint franchi ab omni lezda in dicta villa hinc ad IIIIor annos, mensuratim excepto.
Nos enim, recipimus sub nostra protectione, comanda et guidatico speciali, omnes mercatores et alios qui venerint ad dictam firam et ad dictum mercatum cum omnibus mercibus et rebus suis, in veniendo, stando et redeundo, ita quod nullus confidens de nostra gratia sit ausus ipsos vel aliquem ipsorum seu merces vel res eorum in aliquo loco capere, invadere, detinere, marchare, vel pignorare, seu aliter impedire culpa et crimine vel debito alieno, nisi principales debitores fuerint vel pro aliis fideiussores constituti, nec etiam in hiis casibus nisi prius in ipsis fatiga inventa fuerit de directo.
Excipimus tamen de isto guidatico homicidas et proditores, robatores et banditos nostros.
Item, infranquimus et franchos facimus de speciali gratia hinc ad IIIIor annos primos venturos et continue completos, omnes et singulos habitatores ville predicte de Cardedol et termini ac pertinentiarum eiusdem, ab omni peita, questia, cena et qualibet alia exactione regali, ita quod infra predictos IIIIor annos non donent nobis nec nostris, nec dare seu solvere teneantur rationibus supradictis, immo a predictis omnibus et singulis sint quitii, libere et penitus absoluti per omnes predictos IIIIor annos, sicut melius et utilius dici vel intelligi potest ad eorum bonum et sicurum ac utile intellectum.
Mandantes et cetera.
Data Gerunde, III idus madii, anno Domini M. CC septuagessimo IIº.
1274, juliol 27. Barcelona
Jaume I atorga la carta pobla dels llocs de Vilanova i La Llacuna, en terme de Cubelles
Arxiu Municipal de la Vilanova i la Geltrú. Pergamí original dipositat a la Biblioteca-Museu Balaguer, nº 664
J.M. Font Rius. Cartas de población y franquicia de Cataluña. I. 1969, doc. 327. Transcrivim el text d'aquesta edició
Noverint universi quod nos Jacobus, Dei gratia rex Aragonum, Maioricarum et Valencie, comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispesulani, per nos et nostros damus et concedimus universis et singulis hominibus venientibus ad populandum ad populatione Ville Nove in termino de Cubellis, iuxta Guialtrudem, vel ad aliam populationem qui sit iuxta mare in termino de Cubelles, in loco vocato Ça Lacuna, vel ibi iam habitant quod pro domibus quas ibidem facient nec pro bonis mobilibus que ibidem modo aportabunt, non teneantur aliquo tempore facere nobis exercitum neque nostris, nec cavalcatam, nec dare peytam sive questiam, nec cenam, nec aliquam aliam regalem exactionem, set sint inde quitii et penitus perpetuo absoluti, prout melius dici potest et intelligi ad eorum bonum et sincerum intellectum.
Pro honoribus autem quos ibidem habebunt, exceptis domibus, et pro honoribus etiam quos alibi emerint de realencho vel aliter habebunt nobis et nostris perpetuo servire teneantur.
Preterea infranquimus eosdem et omnia bona eorum per decem annos primos venturos ab omni lezda et pedagio.
Item, scilicet, quod infra dictos decem annos non teneantur nobis nec nostris dare de aliquibus rebus vel mercibus suis in aliquo loco terre nostre, pedagium aliquod neque lezdam, set sint inde franchi, quitii et penitus absoluti.
Recipimus etiam ipsos et omnia bona eorum in nostra protectione, custodia, comenda et guidatico speciali, in eundo, stando et redeundo per omnia loca totius dominationis et iurisdictionis nostre. Ita quod nullus sit ausus de nostri gratia confidens ipsos bona nec bona eorum in aliquo loco terre vel dominationis nostre invadere, capere, detinere, marcare, offendere vel gravare, aut etiam pignorare culpa, crimine, vel debito alieno, nisi principales fuerint debitores vel fideiussores pro aliis constituti, nec etiam in hiis casibus nisi prius in ipsis fatica inventa fuerint de directo.
Mandantes vicariis, baiulis, curiis et aliis officialibus et subditis nostris presentibus et futuris, quod dictum guidaticum nostrum firmum habeant et observent, et faciant observari et non contraveniant nec aliquem contravenire permitant aliqua ratione, immo dictos homines et bona eorum, unicumque manuteneant et deffendant, ipsis tamen facientibus conquerentibus de se iustitie complementum.
Quicumque autem, contra hec guidaticum nostrum venire atemptaverit, iram et indignationem nostram et penam centum morabatinorum se noverit incursurum, dampno illato primitus integre et plenarie restituto.
Data Barchinone, sexto kalendas augusti, anno Domini Mº CCº LXXº quarto.
Sig+num Jacobi, Dei gratia regis Aragonum, Maioricarum et Valencie, comitis Barchinone et Urgelli et domini Montispesulani.
Testes sunt: Geraldus vicecomes Caprarie, Guilabertus de [.....], Gaucerandus de Pinos junior, Bernardus de Scintelle, Petrus de Vilamur.
Sig+num Bartholomei de Pena, qui mandato domini regis hec scribi fecit, cum litteris suprapositis in secunda linea, ubi dicitur "vel", et clausit loco die et anno prefixis.
1244, maig 22. Xàtiva
Jaume I confirma la delimitació dels termes generals de Morella i Cervera
Arxiu Històric Nacional. Madrid. Còdex 1126B, procedent del monestir de Benifassà. Segle XVI
Transcrit en 1999 a partir del manuscrit de referència
Noverint universi, quod nos Jacobus, Dei gratia rex Aragonum, Maioricarum et Valencie, comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispesulani, per nos et nostros laudamus, concedimus et confirmamus in perpetuum divisionem illam quam mandato nostro fecerunt Luppus Otxova, alcaydus de Morella, Bartholomeus de Molendinis, Ioannis de Na Rama, I. Franch, et B. de Quadres, super terminis videlicet qui sunt inter Morelam et Cervariam.
Confirmantes et concedentes in perpetuum, quod castrum et villa de Cervaria habeant perpetuo illos terminos, sicut diviserunt et terminaverunt eos homines supradicti.
Datum in exercitu Xative, XI kalendas iunii, anno Domini millesimo CCº. XLº. quarto.
Signum + Iacobi, Dei gracia regis Aragonum, Maioricarum et Valencie, comitis Barchinone et Urgeli et domini Montispesulani.
Testes sunt: Petrus, infans Portugalie; Petrus d'Alcala, Eximinus Petri, Eximinus de Focibus, R. de Peralta.
Signum + Guillamoni scribe, qui mandato domini regis pro Guillelmo de Bello Loco, notario suo, hec scribi fecit die et anno prefixis.
1250, febrer 16. Morella
Jaume I absol la vila de Morella de certs imposts i posa els seus habitants baix la seua protecció
Arxiu Històric Nacional. Madrid. Còdex 1126, procedent del monestir de Benifassà, confeccionat al segle XVI
Transcripció feta en 1999 a partir del manuscrit de referència
Manifestum sit omnibus presentibus et futuris, quod nos Jacobus, Dei gratia rex Aragonum, Maioricarum, Valencie, comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispesulani; attendentes fidelitatem et dilectionem atque devotionem quam vos, fideles nostri habitatores ville Morelle et aldearum eiusdem erga nos semper gessistis et geritis fideliter et devote, et vestigia nostra in omnibus sequi optavitis; igitur volumus vos ex aliqua nostra gratia decorare et ampliare, prout vos inter alios nostros fideles semper elligere cognoscatis; cum presente charta perpetuo valitura, aequo animo et gratuita voluntate, valimus et in perpetuum concedimus, per nos et omnes successores nostros, presentes et futuros, quod vos omnes habitatores ville Morelle et aldearum eiusdem, presentes et futuri, sitis franqui, liberi, et penitus absoluti ab omni leuda et pedatico et portatico, mensuratico et compenso novo et veteri per omnia loca regnorum et nominationis nostre, tam per terram quam per mare, et quamlibet aliam aquam dulcem. Ita quod vos vel vestri ullo unquam tempore de predictis alicui viventi persone non teneamini aliquid dare seu respondere, immo omnes vos et successores vestri sitis inde semper penitus liberi et absoluti.
Preterea recipimus vos et vestros et universas res vestras, mobiles et inmobiles ac semoventes, habitas et habendas, sub nostra speciali protectione, custodia, commenda atque securo ducato nostro, ita quod sitis omnes et singuli salvi et securi ab omni damno et gravamine penitus aliene per omnia loca regnorum et dominationis nostre, eundo, stando, redeundo et aliquis de nostri gratia et amore confidens, non audeat vos vel res vestras gravare, pignorare, marcare, disturbare, impedire seu in aliquo loco dominationis nostre detinere, pro ullo alieno debito vel delicto, nisi per vos ipsos principales debitores aut pro aliis fideiussores fueritis manifesti.
Mandantes senioribus, maioribus dominus, çalmedinis, juratis, vicariis, iusticiis, iudicibus et alcaydis, baiulis, pedagiariis et universis aliis officialibus et subditis, presentibus et futuris, statutis et statuendis, quod contra prescriptam franquitatem et protectionem in aliquo non veniant vel aliquem venire permittant, si de nostra confidunt gratia vel mercede.
Quicumque autem contra huius nostre franquitatis et libertatis et protectionis chartam in aliquo venire attentaverit, iram et indignationem nostram se noverit incursurum et post damnum datum facta in duplum restitutione pena mille aureorum a nobis sine remedio punientur predicta franquitate, libertate et protectione nihilhominus in suo robore permanente.
Datum Morelle XIIII kalendas martii anno Domini Mº. CCº. XXXXº. VIIIIº.
Sig+num Jacobi, Dei gratia regis Aragonum, Maioricarum, Valencie, comitis Barchinone et Urgelli et domini Montispesulani.
Huius rei testes sunt: Petrus archiepiscopus tarraconensis, frater Andree episcopus valentinus, Guillermus d'Entença, Petrus Cornelii, maiordompnus Aragonum, Raymundus de Liçana, Eximenus de Urrea, Guillelmus de Anglaria, Eximenus Petri de Taraçona, Berengarius de Tamarito, Petrus Martinez de Luna, Petrus Cesses.
Sig+num Petri Andree, qui de mandato domini regis pro Gonçalvo Petri, notario suo, hoc scribi fecit, loco, die, mense et anno prefixis.
1250, gener 9. Morella
Jaume I dóma a Bernat de Figuerola un molí a Morella
Arxiu de la Corona d'Aragó. Barcelona. Cancelleria reial, pergamins de Jaume I, nº 1192.
[Huici-Cabanes, nº 532]. Revisada la transcripció en 1999 a partir del manuscrit de referència
Noverint universi quod nos Jacobus, Dei gratia rex Aragonum, Maoricarum et Valencie, comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispesulani; per nos et nostros damus et stabilimus ad censum tibi, Bernardo de Figerola et tuis, in perpetuum, quoddam casale molendinorum, quod est in termino de Morella, prope via qua itur ad Vespam.
Ita tamen quod pro dicto casali molendinorum detis nobis et nostris, tu et tui in perpetuum, annuatim, sex caficia tritici pulcri et boni ad mensuram Morelle, in festo sancte Marie augusti.
Et sic habeatis tu et tui dictum casale molendinorum cum rotis factis et faciendis, introitibus, exitibus, aquis, aqueductibus et melioramentis factis et faciendis, et suis pertinenciis universis, a celo in abissum, ad omnes voluntates tuas et tuorum cuicumque volueritis perpetuo faciendas, exceptis militibus et sanctis et personis religiosis; salvo tamen nobis et nostris perpetuo dicto censu, dominio, fatiga et laudimio.
Datum Morelle VII idus madii anno Domini Mº CCº quinquagesimo.
Signum + Jacobi, Dei gratia regis Aragonum, Maioricarum et Valencie, comitis Barchinone et Urgelli et domini Montispesulani.
Testes sunt: P. Hugonis, comes Empuriarum; G. de Monclus, Eximini Petri de Arenoso, Bernardi Hugueti de Serralonga, Poncius de Verneto.
Sig+num Petri Andree qui hoc scripsit die et anno quo supra.
1250, maig 18
Jaume I i els infants Alfons d'Aragó i Pere de Portugal signen un pacte per resoldre les diferències que tenien entre ells, entre altres coses relatives a la tinença de diversos castells del regne de València i altres senyorius dins dels estats de la corona
Arxiu de la Corona d'Aragó. Barcelona. Cancelleria reial. Pergamins de Jaume I, nº 1194
[Huici-Cabanes, nº 535]. Revisada la transcripció en 1999 a partir del manuscrit de referència
Noverint universi, quod cum venerabiles patres P. Dei gratia Terrachone archiepiscopus, V. oscensis et G. ilerdensis episcopi, frater G. de Cardona, magister milicie Templi et frater P. de Alcalano, castellanus Emposte, nobiles P. Cornelii, Artaldus de Luna, Jacobus de Cervaria et cives eorum college, coram Jacobo, rege Aragonum, proposuissent apud Morellam ea que fecerant apud Ispalim cum illustribus Alfonso, infante Aragonum, eius filio, et P. infante Portugalie, super questionibus que inter ipsum domium regem et eosdem infantes fuerant suscitate, dominus rex predictus guidavit et assecuravit nobiles F. de Lizana, P. Ferriz, G. de Puyo, magistrum M. archidiaconum Valencie, et matrem suam et fratres et omnes alios vassallos, quos dicti infantes habent in terra sua et vassallos ac valitores etiam eorundem, cum omnibus rebus suis.
Et dedit treguas bona fide in terra sua ex extra terram ubicumque sint.
Et reddidit eis omnes hereditates et possessiones integre, libere, et sine omni obligacione facta per ipsum regem, quas eis abstulerat vel emparaverat, auferri vel emparari fecerat, in illo scilicet statu ipsas reddidit in quo hodie sunt, ut potest esse fides in eis.
Reddidit etiam infanti Portugalie potestatem liberam et integram et sine obligacione Campi de Terrachona, Eviçe et aliarum omnium possessionum et hereditatum, quas habebat in terra sua, exceptis quinque castris, scilicet de Morella, de Segorbio, de Muroveteri, de Almenara et de Castellione, que debent esse in posse predicti domini archiepiscopi et aliorum collegarum suorum, donec pronuncient inter eos, ut tunc ipsa castra tradant illi vel illis, cui vel quibus iure vel composicione eis videbitur expedire.
Reddidit etiam prefato archidiacono matri sue et fratribus et Garsie Eximeni quondam alcaydo de Muroveteri, omnes possessiones et hereditates quas habent in terra sua, in statu quo sunt hodie.
Promisit etiam reddere et absolvere Rodericum Martini, nepotem infantis Portugalie, et omnes alios quos captos detinet vel detinere facit ratione predictorum infantum.
Omnes autem vassalli et valitores ipsorum infantum, qui in ipsis treugis et assecuramiento esse voluerint, reddant omnia castra, villas et captos, quos racione presentis contencionis tenent a domino rege vel suis, in statu quo hodie sunt.
Item, promisit idem rex quod illos iudices, qui sunt electi super facto predicto in curia de Alchanicio, scilicet de Catalonia dominum archiepiscopum, Barchinone et Ylerdensem episcopos, magistrum Templi et Hospitalis, nobilis P. Hugueti comitem Empuriarum, R. vicecomitem Cardone, R. Berengarii de Ager, et Jacobus de Cervaria; de Aragone, Cesarauguste et Oscensem episcopos et nobiles P. Cornelii, A. de Luna, G. Romei et Eximinus de Focibus, et illos civitatenses qui fuerunt apud Ispalim pro hoc facto, faciet interesse apud Calataiubium vel Feriçe VIII die post festum Sancti Michaelis proximum in predicto iudicio sive composicione, nisi legitimo impedimento et inevitabili fuerint impediti.
Actum est hoc XV kalendas iunii anno Domini M. CC. quinquagesimo.
Signum + Jacobi Dei gratia regis Aragonum, Maioricarum et Valencie, comitis Barchinone et Urgelli et domini Montispesulani; qui predicta concedimus et confirmamus.
Testes sunt: P. Martini de Luna, G. de Boxados, Eximini Petri, Bernardi Hugueti de Serralonga, R. de Travesseris.
Sig+num A. de Ulmo, qui mandato domini regis pro Gonzalvo Petri, eius notario, hec scribi fecit, loco, die et anno prefixis.
1254, juny 30. València
Jaume I recupera els castells de Morella, Almenara, Castelló de la Plana, Morvedre i Sogorb, que tenia l'infant Pere de Portugal
[Huici-Cabanes, nº 655]. Transcrit en 1999 el text d'aquesta edició, amb variants formals
In Dei nomine et eius gratia.
Noverint universi quod nos Jacobus, Dei gratia rex Aragonum, Maioricarum et Valencie, comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispesulani; pro castris nostris, videlicet Murovetere, Almanara, Castellione de Borriana, Sogorbio, Moriella et villis et alcareis et pertinenciis eorundem, que vos dompnus Petrus, infans Portugalensis, filius quondam illustris regis Portugalensis, pro nobis tenebatis et ea nobis et nostris reddidistis et tradidistis, et pro omnibus aliis quibus vobis tenebamur modis quibuslibet, usque ad diem confeccionis presentis instrumenti, de quibus vos nos et nostros absolvistis, et liberos et inmunes fecistis; ideoque consulte et ex certa sciencia, per nos et nostros damus, concedimus et de presenti cum hoc publico instrumento tradimus vobis, predicto dompno Petro, infanti Potugalensi, omnibus diebus vite vestre tantum, triginta et novem milia solidorum bone monete regalium Valencie, unoquoque anno habenda et recipienda in censualibus civitatis Maioricarum, et pro aliis redditibus et exitibus nostris Maioricarum et tocius eiusdem regni, ad faciendam vestram propriam voluntatem.
Ita quod vos et quem volueritis, percipiatis et habeatis et levetis dicta triginta et novem milia solidorum regalium Valencie, de dictis censualibus et redditibus et exitibus nostris, ad vestram voluntatem, dum vita fuerit vobis comes.
Preterea damus vobis et concedimus omnibus diebus vite vestre tantum, dominium et iurisdiccionem Maioricarum et regni eiusdem, per terram et mare et aventuras terre et maris et etiam iusticias, calonias civiles et criminales, reales et personales, que omnia habeatis et percipiatis sine contradiccione aliqua ad vestram voluntatem.
Concedimus etiam quos possitis stabilire ad tempus vel imperpetuum omnia que in civitate et regno Maioricarum fuerint stabilienda, laudimiis et fatiguis, cum cartis vestris, ratum habebimus et firmum, dum tamen ea feceritis ad nostrum comodum et utilitatem.
Adhuc etiam volumus, statuimus et mandamus, quod milites et homines vestri, qui tenent castra Maioricarum, teneant ea per vos, omnibus diebus vite vestre et vobis respondeant de eisdem.
Confirmamus insuper et laudamus donaciones per vos et per divisores vestros factas in dictis castris regni Valencie et terminis eorundem, tam hominibus universis.
Ad ultimum promittimus vobis et convenimus dare pro anima vestra viginti milia solidorum bone monete regalium Valencie, locis vel personis quibus verbo vel testamento, ea duxeritis reliquenda.
Promitimus insuper et convenimus, et tactis sacrosanctis evangeliis et cruce Domini, iuramus omnia supradicta et singula attendere et complere et attendi et compleri facere bona fide.
Ad hec autem nos dompnus Petrus, infans Portugalensis, filius illustris regis Portugalensis, consulte et ex certa sciencia, per nos et nostros reddimus et tradimus incontinenti, vobis domino Jacobi regi Aragonum, Maioricarum et Valencie, comiti Barcinone et Urgelli et domino Montispesulani, castra scilicet Murumveterem, Almanaram, Castellionem de Borriana, Sogorbium, Morellam et villas et pertinencias suas omnes, ad vestram voluntatem faciendam.
Et absolvimus vos et vestros et omnia bona vestra, ab omnibus pactis et condicionibus, quibus nobis usque ad presentem diem tenebamini, quoquo modo, pro supradictis triginta et novem milibus solidis, et pro aliis que nobis datis et conceditis, ut superius est expressum.
Volentes et ex pacto concedentes, quod statim post obitum nostrum, dominium et iurisdictio civitatis et tocius regni Maioricarum et castra eiusdem, vobis predicto domino Jacobo regi Aragonum, vel Jacobo filio vestro, pro vobis sine contradiccione et impedimento nostro vel nostrorum, et cuiuslibet alterius persone et sine ullo onere debitorum libere revertantur.
Ad maiorem autem firmitatem vestram, nos predictus Petrus infans Portugalensis, facimus homagium bona fide manibus et ore, vobis domino Jacobo illustri regi Aragonum predicto et infanti Jacobo filio vestro, quod predictum dominium et iurisdictionem civitatis et tocius regni Maioricarum et castra eiusdem mandabimus et faciemus vobis reddi et restitui, statim post obitum nostrum, ut superius continetur.
Et nos Petrus infans et Jacobus infans, filii illustris regis Aragonum, tactis sacrosanctis evangeliis et cruce Domini, iuramus et vobis dicto dompno Petro, infanti Portugalensi, homagium bona fide manibus et ore facimus, quod attendamus et observemus omnia et singula supradicta, et nunquam in aliquo contraveniamus.
Quod est actum Valencie pridie kalendas iulii anno Domini millesimo ducentessimo quinquagesimo quarto.
Signum + Jacobi, Dei gratia regis Aragonum, Maioricarum et Valencie, comitis Barchinone et Urgelli et domini Montispesulani.
Sig+num dompni Petri infantis Portugalensis, filii quondam illustris regis Portugalensis, qui hec concedimus et firmamus.
Sig+num infantis Petri filii illustris regis Aragonum, qui hec concedimus et firmamus.
Sunt inde testes: frater Andreas episcopus valentinus, Albarus Petri dominus de Albarracino, Petrus Cornelli, frater Andreas abbas de Berola, Eximinus Petri dominus de Arenoso, Gondeçalbus Petri precentor valentinus, Bernardus Guillermi de Entença, Sancis de Antillone, Artal de Focibus, Ferrandus Garces de Roda, Eximinus de Focibus, Alfonsus Martiniz, Nicholaus Roderici, Petrus Nunnitz, Martinus Ermeguetz.
Sig+num Guillermi de Jacca, publici notarii Valencie, qui de mandato predictorum hec scripsit loco et anno superius assignatis.
1257, març 6. Zaragoza
Jaume I atorga la fira i el mercat de Morella i també el pes i l'almudí
Arxiu de la Corona d'Aragó. Barcelona. Cancelleria reial. Registre 9, f. 12. Original en mal estat de conservació
Transcrit en 1999 a partir del manuscrit de referència
[Noverint universi] Quod nos Jacobus, [Dei gratia rex Aragonum, Maioricarum et Valencie, comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispesulani]; per nos et nostros concedimus et assignamus vobis toti concilio et universitati hominum de Morella, presentibus et futuris, quod sit mercatu in villa Morelle in quo semper teneantur sive celebrentur feria et mercatum.
Videlicet, quod habeat terminos de domibus que fuerunt Petri de Sancto Melione quondam, cum domibus Arnaldi de Barberano, cum domibus Bernardi de [.....], sicut vadit et protenditur per domos hospitalis albergarie, et per domos Dominici de Areis, et per domos Arnaldi de Romanino, [.... .... .... ....], et vertitur superius usque ad cimiterium, et per extremum illius cimiterii vadit usque ad predictas domos que fuerunt Petri de Sancto Melione.
Concedimus etiam vobis locum et domum ad opus almudini et pensi, in ipsa platea que est ante [..... .... .... .... ....] que fuit [.....] de Vinatea, que est in capite iamdicte platee; ita quod vos domum ipsam cum vestris missionibus construatis.
Firmiter et perpetuum statuentes quod in predictis locis, et non in aliis, in villa Morelle teneantur et celebrentur feria et mercatum, et sit semper almudinum et pensum prout superius assignatum est et terminatum.
Et in domo predicta et non alibi mensuretur cum faneca nostra totum bladum, cuiuscumque sit generis quod vendetur in Morelle, et ponderentur omnia que vendentur ad pondus. Et omnes illi qui mensuraticum vel ius ponderis dare debeant, donent et solvant pro mensuratico et pro penso secundum quod est hactenus consuetum, et secundum et quod in civitate Valencie observatur.
Concedimus autem vobis quod possitis hedificare et construere quinquaginta operatoria, in circuiti platee iam dicte, quam pro feria et mercato vobis assignamus, cum vestris propriis missionibus et expensis, ita tamen quod ille et illi qui ibi operatoria habuerint et construxerint, ex concessione Eximini Petri de Pina, alcaydi Morelle, donent nobis et nostris in perpetuum unum morabatinum censualem pro quolibet operatorio, in festo sancti Michaelis, annuatim. Et sic predicta operatoria teneant et habeant ipsi et eorum quilibet et sui ad expletandum, possidendum, dandum, vendendum, alienandum, et ad omnes suas suorumque voluntates libere perpetuo faciendas, exceptis sanctis, clericis, militibus et personis religiosis.
Salvo tamen nobis et nostris perpetuo censu, laudimio et fatica, secundum forum Valencie.
Datum Cesarauguste IIº nonas marcii anno Domini Mº. CCº. Lº. septimo.
[Signum Jacobi Dei gratia regis Aragonum, Maioricarum et Valencie, comitis Barchinone et Urgelli et domini Montispesulani].
1258, febrer 15. Tortosa
Jaume I comunica al bisbe de Tortosa, que Morella i les demés poblacions valencianes pertanyents a aquest bisbat, pagaran les primícies tal com ho fan la resta de poblacions que paguen al bisbat de València
Arxiu de la Catedral de Tortosa. Calaix: Diezmos. Pergamí 27. Original. Al dors porta aquesta inscripció: Privilegium seu mandatum regis Jacobi, super solutione praemiciarum in regno Valentiae
Transcrit en 1999 a partir del manuscrit de referència
Noverint universi quod nos, Jacobus, Dei gratia rex Aragonum, Maioricarum et Valentie, comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispessulani, per nos et nostros concedimus et donamus vobis, venerabili et dilecto nostro Bernardo, Dei gratia episcopo dertusensis et vestris successoribus et ecclesie dertusense imperpetuum, quod omnes homines Morelle et omnium aliarum villarum et locorum regni Valentie diocesis dertusensis, donent primitias vobis et vestris successoribus et ecclesie dertusense de omnibus, sicut alii homines eiusdem regni Valentie diocesis donant episcopo et ecclesie Valentie.
Exceptis tamen hominibus Burriane, qui faciant vobis et ecclesie dertusensis super premissis in posse nostro iustitie complementum.
Mandantes baiulis, alcaydis, justiciis, juratis et universis aliis officialibus et subditis nostris, presentibus et futuris, quod contra hanc donationem et concessionem nostras non veniant nec aliquem venire permittant aliquo modo vel aliqua ratione, immo eas observent et faciant firmiter ab omnibus observari.
Datum Dertuse quintodecimo kalendas martii anno Domini millesimo CCº. Lº. septimo.
Signum + Jacobi, Dei gratia regis Aragonum, Maiorcarum et Valentie, comitis Barchinone et Urgelli et domini Montispessulani.
Testes sunt: [1ª. col.] Jordanus de Peralta. [2ª. col.] Guillelmus de Castro Novo. Eximinus Petri de Arenoso. [3ª. col.] Guillelmus de Aquilone. Raimundus de Rocafolio.
Sig+num Michaelis de Alcoario, qui mandato domini Regis, pro domino fratre Andrea, episcopo Valentie, cancellario suo, hec scribi fecit, loco, die et anno prefixis.
1259, setembre. Morella
Jaume I dicta sentència relativa al pagament de les primícies de Morella al bisbat de Tortosa
Arxiu de la Corona d'Aragó. Barcelona. Cancelleria reial. Registre 11, f. 150r/v. Original
Transcripció efectuada en 1999 a partir del manuscrit de referència. El document es va confeccionar entre el 10 i el 13 de setembre de 1259, tot i que no podem precisar més la data
Anno Domini Mº CCº Lº nono, in mense septembris, venimus nos Jacobus Dei gratia et cetera apud Morellam, et episcopus Dertuse comparavit ibi coram nobis.
Et ostendit per suam peticionem quam faciebat contra milites et homines Morelle, a quibus petebat primiciam de Morella et aldearum ac terminorum suorum, hac de causa quia est ius est generale ecclesiarum, et quia est mandatum domini nostri quod decime et primicie debeant dari Deo.
Item ostendit cartam a rege Alfonso donacionis ecclesiarum, que debebant esse de episcopatu et ecclesia Dertuse, in qua quidem carta nominabat primo Almenar et Huxo et Nuules, et de rivo de Millars usque ad castrum de Morella; et in dicta carta continebantur decime et primicie.
Et ostendit similiter aliam cartam, de rege Petro patre nostro, confirmacionis a nobis factam, de dictis duabus cartis.
Et ostendit similiter aliam cartam donacionis a nobis factam, que sic mencionem faciebat: quod nos dederamus episcopo et ecclesie dertusensi primiciam Morelle et terminorum eiusdem, de qua retinebamus ad opus nostri terciam partem; et ipse episcopus dabat nobis terciam partem eiusdem primicie, cum carta quam nobis inde fecit firmata ab eodem et capitulo ecclesie dertusensis.
Et carta predicta, quam ut predicitur nos fecimus eidem, feceramus in Barchinona, in mense madii proxime preterito.
Ad que responderunt milites et homines de Morella et advocati eorum, quod predictam primiciam amittere non debebant, quia donaciones predicte que facte fuerant a regibus Alfonso et Petro non habebant valorem; quia donacio aliqua quam aliquis rex Hispanie fecerat de aliquibus que non fuissent adquisicitis adhuc a sarracenis non debet valere, si ille rex qui dictam donacione faciebat non adquirebat in vita sua eam. Et sic propter hoc lucrati fueramus nos Peniscolam sentencialiter a Guillelmo de Montecathano et alia loca regni Valencie. Et ex quo alie hec non valebant, tales donaciones non debebant preiudicari nec dampnificari hominibus de Morella.
Item responderunt: generalis confirmacio dictarum cartarum a nobis facta quod non nocebat eis, quoniam si prime carte donacionum non valebant confirmacio postmodum inde facte similiter non valebat.
Item responderunt: alie ultime carte quas ut dictum est nos fecimus episcopo et ecclesie predicte de donacione promiciarum, quod fuit impetrata, tacita nobis veritate de carta quam ipsi habebant; quoniam ipse habebant donacionem de Blascho de Alagone, qui ipsos ibi populavit et qui Morellam lucratus fuit de sarracenis.
Et responderunt quod fuerunt populati secundum forum Cesarauguste, in quo foro continetur quod omnes primicie sunt conciliorum omnium villarum, et dicte primicie debent poni in ornamentis ecclesiarum. Et ex quo episcopus Dertuse petebat predictam primiciam racione ecclesie, et ipsi mittebant eam in ecclesiam, et quia fideles Jhesu Christi est nomen eorum, quod sunt ecclesia, et ipsi ponunt et mittunt bona primiciarum in servicio ecclesiarum, debent habere et possidere dictas primicias melius quam aliquis alius, et quia habent cartam a nobis in qua concessimus eisdem terminos, donaciones, et possessiones quas habuerunt et tenuerunt a tempore populacionis eorum citra, et quod concessimus et confirmavimus inde donaciones et assignaciones eisdem a dicto Blascho factas, et episcopus predictus et milites in terminis Morelle miserunt et posuerunt factum scilicet in posse nostro, ut nos illud sentencialiter determinaremus.
Et nos Jacobus, Dei gracia rex predictus, auditis racionibus et allegacionibus utriusque partis, et conclusis cum consilio episcopo Valencie, commendatoris Montis Albani, Petri Sesse, abbatis de Benifaçano, Luppi Guillelmi de Oteyça, et magistri Vincencii precentoris Maioricensis, sacriste Valencie, Guillelmi de Bello Loco, et quodandum aliorum, habendo Deum ante oculos nostros, dicimus iudicando quod carte predictorum antecessorum nostrorum non habent valorem; nec quia aliqua donacio que facta sit per regem de hoc quod non adquisivit non valet nisi ipse adquisierit in sua vita illam donacionem, nec confirmacionem quas inde fecimus valet, ideo quia donacio non valebat.
Item dicimus quod carta, quam ut dictum est nos fecimus in Barchinona, non habet valorem, ideo quia antequam illam cartam fecissemus, feceramus cartam hominibus de Morella confirmacionis donacionum de Blascho de Alagone, in qua carta erat sacramentum nostrum quod non contraveniemus.
Et ideo imponimus, super predictis omnibus cartis, silencium perpetuum predicto episcopo et suis; et recuperavimus cartam quam ei inde feceramus.
Tamen nolumus dicere in aliis iuribus spiritualibus, si episcopus ea vult petere hac de causa quia non habebat posse a suo capitulo, quod esset firmum quicquid ipse faceret in dicta causa, et quia ius vult quod aliquid spirituale non possit iudicare aliquis homo laicus, nisi coniuncta fuerit sibi persona ecclesiastica que haberet iurisdiccionem.
Et ideo salvamus episcopo porcionem ecclesiasticam, si quam voluerit facere hominibus Morelle.
Lata est hec sentencia presentibus Petro de Montecathano, Berengario de Cardona, Jauzberto vicecomiti Castri Novi, Petro Gonçalves, commendatore de Alcanicio, Petro Ferrandi de Pina, Guillermo de Sala, Arnaldo de Boscho, fratre Petro Peyroneti et pluribus aliis.
Datum Morelle, mense septembris anno Domini Mº CCº Lº nono.
1259, setembre 17
Jaume I dóna llicència a uns veïns de Morella, per poder repoblar una part de la vila
Arxiu de la Corona d'Aragó. Barcelona. Cancelleria reial. Registre 10. Original
Transcrit en 1999 a partir del manuscrit de referència
Damus licenciam et plenum posse vobis, Bernardo de Maderes, Raimundo de Aguilo, et Petro Sancii, habitatoribus Morelle, dandi ad populandum et domos edificandum, quibuscumque personis volueritis, exceptis militibus et sanctis et personis religiosis, terram illam que est inter ecclesiam et castrum Morelle, scilicet de dicta ecclesia usque ad massam sancti Michaelis.
Et donaciones ac concessiones, per vos inde factas, nos ratas per nos et nostros in perpetuum habere promittimus atque firmas.
Datum apud Cantavellam XV kalendas octobris anno Domini Mº CCº Lº nono.
1259, setembre 18. Fortanete
Jaume I dóna a Berenguera de Copons un forn en Portell
Arxiu de la Corona d'Aragó. Barcelona. Cancelleria reial. Registre 10. Original
Transcripció efectuada en 1999 a partir del manuscrit de referència
Damus et stabilimus vobis Berengarie de Coponibus, uxori quondam Guillermi de Coponibus, et filiis ipsius Guillermi de Coponibus et vestris in perpetuum, furnum illum qui est in Portel, aldee Morelle.
Ita videlicet quod pro dicto furno donetis nobis et nostris, quolibet anno in festo Natalis Domini, L solidos regalium Valencie censuales.
Et sic habeatis, teneatis et possideatis dictum furnum, cum omnibus suis terminis et pertinenciis universis a celo in abissum, ad dandum, vendendum, impignorandum, et alienandum, et ad omnes vestras et vestrorum voluntates cui et quibus volueritis libere perpetuo faciendas, exceptis militibus, clericis, et personis religiosis.
Salvis tamen nobis et nostris iure, censu, fatica et laudimio de furno.
Datum apud Fortanet XIIIIº kalendas octobris anno Domini Mº CCº Lº nono.
1259, octubre 3. Teruel
Jaume I ordena a l'alcait de Morella que no exigeixca a l'abat del monestir de Benifassà el pagament de dret de carnatge, herbatge, i altres exaccions fiscals
Arxiu Històric Nacional. Madrid. Clergat. Monestir de Benifassà. Pergamins. Carpeta 423, nº 7. Còpia coetània
[Huici-Cabanes, nº 1131]. Transcripció efectuada en 1999 a partir del manuscrit de referència
Jacobus Dei gratia rex Aragonum, Maioricarum et Valencie, comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispesulani.
Dilecto suo P. Ferrandi de Pina, alcaydo Morelle. Salutem et dilectionem.
Miramur quia sicut vobis mandavimus dum eramus nuper in Morella, non desistitis a peticione quam facitis abbati et monasterio de Beniffaçano, ratione carnatici sive herbatici in iurium suorum, que recipere consueverunt de furnis pegunte terminorum suorum.
Quare mandamus vobis firmiter, quatenus super premissis non faciatis eisdem, nec fieri permitatis impedimentum aliquod vel contrarium, set permitatis ipsos inde uti prout debent, et prout in privilegio donationis a nobis eis facte de suis terminis melius continetur, et hoc aliquatenus non mutetis, ne iterum super hoc ab eisdem querimoniam de cetero audiamus; quoniam primo habuerunt donationem a nobis de predictis, quam patri vestro vendiderimus vel obligaverimus redditus et exitus castri de Morella.
Mandamus etiam vobis quod pignora que eis fecistis rationibus predictus restituatis eisdem, visis presentibus, et hoc nullatenus differatis.
Datum apud Turolium Vº nonas octobris anno Domini Mº CCº Lº nono.
1260, octubre 10. Barcelona
Jaume I dóna llicència per construir un molí a Morella
Arxiu de la Corona d'Aragó. Cancelleria reial. Registre 11, f. 230r. Original
Transcripció efectuada en 1999 a partir del manuscrit de referència
Noverint universi quod nos Jacobus et cetera, per nos et nostros damus licenciam et potestatem vobis Dominice, molinarie, et filiis vestris, edificandi, faciendi, et construendi unum molendinum, contiguum illi molendino quam iam habetis in Morella in loco qui dicitur Quadralla Johannis de la Rama, et pro quo nobis dare tenemini quolibet anno V caficia tritici pro censu.
Pro illo autem quod nunc damus vobis licenciam construendi in dicto loco, daretis et dare teneamini nobis et nostris in perpetuum tria caficia tritici. Et sic dabitis nobis et nostris et dare tenebimini annuatim in perpetuum, pro censu dictorum duorum molendinorum, octo caficia tritici mensure Morelle: medietatem in carniprivia quadragesime et aliam medietatem in festo sancti Michaelis mensis septembris.
Et sic habeatis, teneatis, et possideatis vos et vestri dicta duo molendina, cum aquis et aqueductibus, glebis, herbis, et resclosis, et aliis iuribus et pertinenciis suis omnibus a celo in abissum, ad habendum, tenendum, possidendum, expletandum, dandum, vendendum, alienandum, impignorandum, et ad omnes vestras vestrorumque voluntates cui et quibus volueritis perpetuo faciendas, exceptis militibus, clericis et personis religiosis.
Salvo tamen nobis et nostris in perpetuum dicto censu, dominio et fatica.
Datum Barchinone VI idus octobris anno Domini Mº CCº LXº.
1260, octubre 31. Alcalà de Xivert
Jaume I ratifica la copra d'un molí a Morella feta per Pere Sanç
Arxiu de la Corona d'Aragó. Barcelona. Cancelleria reial. Registre 11, f. 183r. Original
Transcripció efectuada en 1999 a partir del manuscrit de referència
Per nos et nostros laudamus, concedimus, et confirmamus tibi, Petro Sancii de Aliaga et tuis in perpetuum, vendicionem quam manumissores testamenti Bernardi de Figerola tibi fecerunt, de quodam casale molendinorum sibi dederamus ad censum VI caficiorum frumenti, pulchri et boni ad mensuram Morelle, nobis solvendum quolibet anno in festo sancte Marie augusti.
Promittentes et cetera.
Hanc autem laudacionem, concessionem et confirmacionem tibi facimus sub hac forma: quod sicut inde nobis quolibet anno in dicto festo sancte Marie augusti sex caficia frumenti dare tenebaris, ut in carta vendicionis a dictis manumissoribus inde tibi facta continetur, donec vobis inde septem caficia frumenti eodem festo.
Datum apud Alcalanum de Exivert IIº kalendas novembris anno Domini Mº CCº LXº.
1260, novembre 2. Castelló de la Plana
Jaume I dóna llicència al consell de Morella per canviar la ubicació de l'almodí i el pes de la vila
Arxiu de la Corona d'Aragó. Barcelona. Cancelleria reial. Registre 11, f. 183v. Original
Transcripció efectuada en 1999 a partir del manuscrit de referència
Per nos et nostros damus et concedimus licenciam et plenum posse vobis, toti concilio Morelle, quod permutetis et permutare possitis almudinum et pensum Morelle, quod nunc est in platea qui est ante domos Mathei Cortina, que sunt Bernardus de Vinatea; quam plateam nos dedimus Flamencho de Hospitali, de Dertusa, et suis imperpetuum, cum carta nostra, ad hedificandum ibi domos ut in carta quam inde a nobis habet continetur; medio platee mercati Morelle que est ante illa quinquaginta operatoria nostra, in illo scilicet loco ipsius platee in quo alcaydo et baiulo nostro Morelle melius fore videbitur faciendum, ad utilitatem nostram.
Datum apud Castilionem de Burriana, IIIIº nonas novembris anno Domini Mº CCº sexagesimo.
1259, setembre 30. Arcos
Jaume I dóna un forn al consell municipal de Portell
Arxiu de la Corona d'Aragó. Barcelona. Cancelleria reial. Registre 10. Original
Transcripció efectuada en 1999 a partir del manuscrit de referència
Per nos et nostros damus et stabilimus vobis, concilio hominum de Portel, aldea Morelle, presentibus et futuris in perpetuum, furnum illum qui est in dicta aldea de Portel; ita videlicet quod pro dicto furno donetis nobis et nostris quolibet anno in festo Natalis Domini, LXXX solidos regalium Valencie censuales.
Et sic habeatis, teneatis et possideatis dictum furnum cum omnibus suis terminis et pertinenciis universis a celo in abissum, ad dandum, vendendum, impignorandum, et alienandum, et ad omnes vestras et vestrorum voluntates, cui et quibus volueritis, libere et perpetuo faciendas, exceptis militibus, clericis, et personis religiosis; salvis tamen nobis et nostris iure, censu, fatica et laudimio in dicto furno.
Laudamus etiam, concedimus et confirmamus vobis et vestris in perpetuum, omnes donaciones et concessiones que facte sunt vobis de terminis vestris de Portel, et de domibus, hereditatibus, et possessionibus vestris, factas per divisores quos ibi posuit et constituit Johannes Petri quondam alcaidus de Morella. Ita quod omnes dictos terminos et dictas domos, hereditates, et possessiones omnibus, cum suis terminis et pertinenciis habeatis in perpetuum, teneatis, et possideatis pacifice et quiete, prout melius nunc eas tenetis et possidetis.
Datum apud Archos, IIº kalendas octobris anno Domini Mº CCº Lº nono.
1260, novembre 2. Castelló de la Plana
Jaume I ratifica als veïns de Castellfort la possessió del forn de la població
Arxiu de la Corona d'Aragó. Barcelona. Cancelleria Reial. Registre 11, f. 184r. Original
Transcripció efectuada en 1999 a partir del manuscrit de referència
Noverint universi quod nos Jacobus, Dei gratia rex Aragonum, Maioricarum et Valencie, comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispesulani, per nos et nostros concedimus et confirmamus vobis, universis hominibus habitatoribus de Castelfort, aldea Morelle, et successoribus vestris in perpetuum, illum furnum quem nunc habetis in dicta aldea vestra, prout ipsum tenetis et possidetis.
Promittentes vobis et vestris successoribus quod de cetero in dicta aldea non faciemus nec fieri permittemus aliquem alium furnum sine voluntate vestra.
Vos tamen et vestri dabitis nobis et nostris annuatim in perpetuum, per censum ipsius furni, triginta solidos regalium in festo Omnium Sanctorum.
Et sic habeatis et teneatis et possideatis dictum furnum, cum introitibus, exitibus, affrontacionibus, et suis pertinenciis ac iuribus universis, prout melius dici vel intelligi potest ad vestrum vestrorumque salvamentum, salvo tamen nobis in perpetuum dicto censu, dominio, et fatica.
Datum apud Castilionem de Burriana, quarto nonas novembris anno Domini millesimo CCº sexagesimo.
1263, juny 16. Lleida
Jaume I dicta sentència arbitral en el plet entre el bisbe de Tortosa i el consell municipal de Morella, per la qual es declara que a partir d'aquell moment el bisbe podrà rebre dos terços de les primícies i els morellans la tercera part restant, per conservació de l'església i altres necessitats de la gent de Morella
Arxiu de la Corona d'Aragó. Barcelona. Cancelleria reial. Registre 14, f. 26r. Original
Transcripció efectuada en 1999 a partir del manuscrit de referència
Cum inter venerabilem patrem Bernardum Dei gracia episcopum et capitulum dertusense agentes ex una parte, et homines de Morella et terminis suis ex altera defendentes, orta esset materia questionis, super eo videlicet quod dicti episcopus et capitulum ab eisdem hominibus primicias exigebant, tandem in illustrissimum dominum Jacobus Dei gracia et cetera, ab eisdem episcopo et capitulo per se, et Martini Juliano, milite, Flamenco de Hospitali, justicia, Dominico Piquerii, et Bernardi de Salçes nomine universitatis Morelle et ipsius terminorum, sub pena duorum milium aureorum existit compromissum: ita quod quicquid ipse diceret inter eos, iure, laude, composicione, et arbitrio seu voluntate, ratum et firmum sub pena predicta perpetuo a partibus haberetur. Quam penam dare teneatur pars non adquiescens parti arbitrio adquiescenti.
Unde nos Jacobus, Dei gracia rex Aragonum supradictus, visis et auditis racionibus utriusque partis, componendo et amicabiliter pro bono pacis arbitrando dicimus inter partes sub pena duorum milium aureorum predicta, quod episcopus et capitulum antedicti habeant et percipiant, ad hac die in antea per secula cuncta, duas partes primiciarum panis, vini, carnium, et aliorum fructuum qui dante Domino provenerint in villa et terminis de Morella, de quibus consuetum est primicias dari.
Item, dicimus arbitrando et pronunciamus, sub pena predicta, quod homines de Morella et terminis suis habeant et recipiant in perpetuum terciam partem primiciarum panis et vini, carnium, et aliorum fructuum, prout superius est expressum, pro operibus ecclesie vel aliis necessariis hominum de Morella, prout eisdem hominibus placuerit ponere et ordinare.
Nos autem parte predicte prefatam sentenciam et omnia et singula supradicta laudamus, concedimus et firmamus et in omnibus et per omnia approbamus.
Lata arbitrali sentencia XVIº kalendas iulii anno Domini Mº CCº LXº tercio, apud Ilerdam.
1263, agost 24. València
Jaume I ordena als homes dels termes de Morella, Culla, Cervera, Coves de Vinromà, Albalat i Benifassà, no compren sal que no siga de Peníscola
Arxiu de la Corona d'Aragó. Barcelona. Cancelleria reial. Pergamí nº 1754 de Jaume I. Còpia autoritzada de 1304
J. Sánchez Adell. "Notas para la historia de la sal en la Edad Media". Millars, II. Castelló (1975), pp. 29-45. Revisada la transcripció en 1999 a partir del manuscrit de referència
Hoc est translatum bene et fideliter factum idus ianuarii anno Domini millesimo trescentesimo tercio, sumptum a quadam litera papirea illustrissimi domini Jacobi, felicis recordacionis regis Aragonum, sigillata sigillo suo minori cereo fixo in dorso, tenor cuius litere dignoscitur esse talis:
Jacobus Dei gracia rex Aragonum, Maioricarum et Valencie, comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispesulani.
Fidelibus suis universis hominibus de Morella et terminorum suorum, de Culla et terminis suis, de Cervaria et terminis suis, et hominibus de Coves et terminis suis, de Exivert et terminis suis, et hominibus Albalat, et termini fratrum de Benifazano; salutem et graciam.
Mandamus vobis firmiter, quatenus omnes vos superius nominati, utamini de sale Paniscole et accipiatis de eodem et non aliquo alio sale.
Et hoc non mutetis aliqua racione.
Scientes quod si aliquis vestrum usus fuerit alio sale, nisi de sale Paniscole supradicto, unicumque inventus fuerit utente alio sale, amitat bestiam et omnia que secum apportabit sine aliquo remedio.
Datum Barchinone IX kalendas septembris anno Domini millesimo ducentesimo sexagessimo tercio.
Sig+num Petro Ferrarii, notarii publici Valencie, testis.
Sig+num Mathei Calonge, notarii publici Valencie, testis.
Sig+num Guillermi de Verneto, notarii publici Valencie, qui hec fecit fideliter translatari die et anno in prima linea contentis.
1264, febrer 10. Zaragoza
Jaume I estableix la jueria de Morella
Arxiu de la Corona d'Aragó. Barcelona. Cancelleria reial. Registre 12, f. 143r. Original
Transcripció efectuada en 1999 a partir del manuscrit de referència
Jacobus et cetera.
Damus et concedimus tibi Jafie Maymoni, judei, et universis et singulis aliis judeis que apud villa Morelle venint populare in ea, quod populentur ibi secundum forum Valencie, et ipsum forum ipsi et successores sui, dum ibi habitabunt habeant perpetuo et observent, et habeant etiam franquitates, privilegia et consuetudines quas aljama judeorum Valencie concessimus, et ipsa aljama hodie habet.
Volentes quod cum Jafia predictus et alii judei que in Morella populabunt, habeatis domos et mansiones vestras et construere valeatis in cingula mediana Morelle.
Volentes insuper et concedentes quod omnes et singuli judeis que in Morella populabunt in primo anno que ibi noviter populabunt, sint franchi, liberi, et inmunes ad omni peita, questia et exaccione regali, et in sequentibus IIII annis teneamur nobis dare et donent unumquoque hospicium ipsorum populatorum viginti solidos tantum.
Et transactis predictis V annis sint in nostro servicio ut judei alii terre nostre.
Mandantes baiulo et justicie de Morella presentibus et futuris, quod eos judeos cum uxoribus, filiis et bonis suis contra predicta non graventur in aliquo vel molestent, nec permitant ab aliquibus molestari, ipsis facientibus querelantibus de se iusticie complementum, immo predicta omnia observent et observari faciant, et contra ea non veniant aliqua racione.
Datum Cesarauguste IIII idus febroarii anno Domini Mº CCº LXº tercio.
1264, abril 6. Egea
Jaume I estableix l'escorxador vell de Morella
Arxiu de la Corona d'Aragó. Barcelona. Cancelleria reial. Registre 13, f. 160r. Original
Transcripció efectuada en 1999 a partir del manuscrit de referència
Per nos et nostros damus et concedimus ad censum vobis, Sancio de Gualit et Eximino de Gualit, fratri vestro, habitantibus in Morella ac vestris im perpetuum, carniceriam vetulam ville de Morella, quam infans Portugalie antecessoribus vestris ibidem dedit.
Ita quod vos habeatis et teneatis predictam carniceriam imperpetuum, et pro qualibet bestia que ibi interficierit habeatis et percipiatis id quod inde dari est hactenus consuetum.
Mandantes firmiter universis carnifici in Morelle quod non faciant nec interficiant aliquas carnes nisi in predicta carniceria vetula quam vobis damus, et pro qualibet bestia que ibi interficiunt, videlicet bove, vacca, porco, ariete, yrco, capra et ove, edulis atque agnis, donent vobis id quod inde dare consueverunt, sine aliquo contradicto.
Vos autem et vestri teneamini dare et detis nobis et successoribus nostri quolibet anno, primo scilicet die mensis januarii pro censu et tributo dicte carnicerie, octo morabatinos bonos in auro curribilis alfonsinos dum carniceriam tenueritis antedictam.
Et sic habeatis, teneatis et possideatis de cetero predictam carniceriam vos vestri imperpetuum pacifice et quiete, sine contradictione persones alicuius, ad vendendum, dandum et impignorandum ac alienandum, et ad omnes vestras et vestrorum voluntates inde penitus faciendas; exceptis militibus, sanctis, clericis et personis religiosis.
Salvis tamen nobis et successoribus pleno iure nostro et laudimio ac fatiga.
Quicumque autem contra predicta in aliquo venire, iram et indignacione et penam decem morabatinorum se noverit incursurum.
Mandantes nichilominus nostro Morelle presenti videlicet et futuris, quod predictam observent et observari faciant et contra non veniant aliqua racione.
Datum Exee VIIIº idus aprilis anno Domini Mº CCº LXº quarto.
1269, juny 3. Daroca
Jaume I regula la forma d'elecció del justícia de Morella
Arxiu de la Corona d'Aragó. Barcelona. Cancelleria reial. Registre 16, f. 169v. Original
Transcripció efectuada en 1999 a partir del manuscrit de referència
Per nos et nostros damus et concedimus vobis, probis hominibus et universitati Morelle presentibus et futuris, in perpetuum, quod semper de cetero annuatim, festo Natalis Domini creetur justicia in villa Morelle in hunc modo: videlicet quod probi homines ville vestre eligant tres homines vicinos suos, et ipsos presentes baiulo vestro eiusdem, qui baiulus accepiet quot voluerit ex illis tribus, et ille quem ipse accepeverit sit justicia per annum sequentem, prout hec secundum forum Valencie fieri debent.
Mandantes baiulis, justiciis, jurati et aliis officialibus et subditis nostris presentibus et futuris, quod predicta firma habeant et observent ac faciant observari ut superius continetur, et non contraveniant nec contravenire permitant aliqua racione.
Datum Daroce IIIº idus junii anno Domini Mº CCº LXº nono.
1271, març 16. València
Jaume I institueix el tribunal del lligallo de Morella
Aureum opus regalium privilegiorum civitatis et regni Valencie. València 1515. Extravagants nº I, f. 234v.
Transcripció efectuada en 1999 a partir de l'edició de referència
Noverint universi, quod nos Jacobus, Dei gratia rex Aragonum, Valentie et cetera; per nos et nostros concedimus vobis, consilio Morelle et universis hominibus aldearum et locorum omnium terminorum eiusdem, tam nostris scilicet quam ordinumque militum quorumlibet imperpetuum, quod possitis facere ligallum in termino Morelle.
Quodquidem ligallum celebretur bis in unoquoque anno de cetero, videlicet una vice in tercia die post unumquodque festum Pentecostes, et alia vice in unoquoque festo sancti Michaelis septembris.
Ad quod ligallum ubicumque in terminis Morelle celebrabitur, teneantur venire vel mitere pastores suos, omnes illi qui habuerint vel tenuerint ganatos suos ad pascendum in terminis antedictis, et abducere ibi ganatum "mostrench" sive amissum quod habuerit.
Et ille qui diebus predictis celebracionis dicti ligalli ad ipsum ligallum non venerit vel suos pastores non miserit, ut est dictum, teneatur persolvere et dare nobis vel baiulo nostro Morelle loco nostri decem solidos pro pena.
Statuentes etiam quod illud ganatum "mostrench" sive amissum, quod in dito ligallo invenietur, reddatur domino cuius fuerit libere et sine impedimento.
Et si aliquis vel aliquem predictum "mostrenc" quod tenuerit ad dictum ligallum non adduxerint, ut est dictum, et de hoc postea convicti fuerint vel postmodum inter ganatos suos inventum fuerit, illud ganatum "mostrench" in duplo reddant cuius fuerit, et teneantur solvere nobis vel dicto baiulo nostro loco nostri sexaginta solidos pro pena.
Et si forte aliquod ganatum "mostrench" sive amissum ad celebrationem dicti ligalli adductum fuerit, et dominus ei non fuerit inventus, cuius sit, teneatur manifeste usque ad primam tunc sequentem celebrationem ipsius ligalli; et si in ipsa sequenti celebratione ipsius ligalli dominus nondum eidem ganato invenietur, illud tale ganatum sit nostrum et accipiat ipsum baiulus noster Morelle vel locum eius tenens loco nostri.
Insuper, etiam statuimus et volumus ac concedimus vobis, quod baiulus noster Morelle, cum consilio consilii Morelle, eligat aliquam personam ydoneam singulis annis, qui predicta omnia pro ipso distringat et colligat ac faciat observari, ut superius continetur, eaque iuret quod bene et fideliter se in predictis habeant atque gerat.
Datum Valencie XVII kalendas aprilis anno Domini Mº CCº LXXº.
Sig+num Jacobi, Dei gratia regis Aragonum, Maioricarum et Valencie, comitis Barchinone et Urgelli et domini Montispesulani.
1272, març 13. Egea
Jaume I atorga als habitants de Morella el privilegi exclussiu de tallars arbres dins del terme
Arxiu de la Corona d'Aragó. Barcelona. Cancelleria reial. Registre 21, f. 15v. Original. Arxiu Històric Nacional. Madrid. Còdex 1126B, f. 28r/v. Còpia del segle XVI
Transcripció efectuada el 1999 a partir del manuscrit original, i completat amb la còpia del segle XVI pel que fa l'encapçalament i les subscripcions del text
Noverint universi, quod nos Jacobus, Dei gratia rex Aragonum, Maioricarum et Valencie, comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispesulani; per nos et nostros concedimus vobis concilio ville et aldearum Morelle presentibus et futuris, et statuimus quod nos nec baiulus nostri Morelle nec alia persona pro nobis, nunc aliquis homo ville vel aldearum Morelle aut alterius cuiuslibet loci nec aliquis etiam miles, clericus vel religiosus, non faciet vel audeat vel possit facere de cetero furnum pegunte in aliquo loco termini Morelle, nec in toto termino Morelle scindere pinus et portare extra dictum terminum ad faciendum pegunta. Ita quod hoc observetur dum utilitas fuerit dicte ville et nobis placuerit.
Item, per nos et nostros concedimus vobis et vestris atque statuymus imperpetuum, quod aliquis homo extraneus que non sint vicinus Morelle non possit nec audeat in termino Morelle facere talium fuste nec extrahere inde fustam, nisi homines Morelle et aldearum suarum tantum.
Et quicumque contra hoc venire temptaverit, penam LX solidos incurrat, quocumque et quocienscumque quis hoc duxerit atemptandum; et nichilominus fustam admitat. De que pena nos habeamus duas partes et custos nemoris terciam partem.
Mandantes firmiter baiulis, justicie, alcaydi et universis aliis officialibus et subditis nostris et cetera.
Datum Exee III idus marcii anno Domini Mº CCº LXXº primo.
Sig+num Jacobi [Dei gratia] regis Aragonie, Maioricarum et Valencie, comitis Barchinone et Urgelli et domini Montispesulani.
Testes sunt: G. R. de Moncada. Berengario A. de Angularia. Eximenus de Urrea. Periconus de Moncada. Ferrerius de Liçana.
Sig+num Simonii de Sancto Felicio, qui mandato domini Regis predicti hec scribi fecit et clausit, loco die et anno prefixis.
1272, agost 26. Montpeller
Jaume I dóna al monestir de Benifassà els delmes del blat de Vallibona i Herbès
Arxiu Històric Nacional. Madrid. Clergat. Pergamins. Monestir de Benifassà. Carpeta 425, nº 5. Original
Transcripció efectuada en 1999 a partir del manuscrit de referència
Noverint universi quod nos Jacobus, Dei gratia rex Aragonum, Maioricarum et Valencie, comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispesulani; attendentes et considerantes monasterium Benifazani per nos edificatum, non habere ex suis redditibus seu laboratione sufficientiam panis, quo monachi et fratres cisterciensis ordinis cuius dictum monasterium est habent pre aliis necessario habundari; attendentesque etiam quod nos in nostro testamento dimittimus eidem monasterio mille morabatinos auri pro anima nostra, idcirco, ut dictum monasterium maiorem panis possit habere sufficientiam, et in recompensacione ac solutum predictorum mille morabatinorum, per nos et nostros ad honorem Dei et gloriosissime virginis Marie matris eius, et in remissionem anime nostre, damus et concedimus vobis fratri Berengario, abbati dicti monasterii Benifazani et monachis ibi Deo deservientibus ac conventui eiusdem monasterii, presentibus et futuris, ac eidem monasterio imperpetuum, totam ab integro partem nostram et iura nostra omnia quam et que percipimus et percipere debemus in decima totius bladi integriter frumenti, scilicet ordei, avene, millii, panicii et adacie ac siliginis, in Valibona et Arbers Sobirans, aldeis Morelle et in terminis suis.
Ita videlicet ut vos et successores vestri et dictum monasterium, et quos vos et vestri successores volueritis loco vestri, habeatis ipsam partem nostram et iura nostra omnia totius decime bladi aldearum predictarum plene et integre, sicut nos ea ibi melius percipimus et habemus et percipere ac habere possumus et debemus aliqua ratione vel causa, per franchum scilicet et liberum alodium vestrum et dicti monasterii, ad omnes vestras et vestrorum successorum voluntates penitus perpetuo faciendas, et sine aliqua nostra et nostrorum retentione, sicut melius et utilius dici scribi et intelligi potest, ad vestrum et dicti monasterii bonum et sincerum intelectum.
Volumus tamen quod predictam partem nostram iamdicte decime aldearum predictarum, quam vobis damus, ut dictum est, vendere vel alienare non possitis vos vel vestri successores, set semper sit et remaneat dicti monasterii ad panem deserviencium ipsi monasterio presentium et futurorum.
Promittentes vobis per nos et nostros quod predictam donationem non revocabimus nec revocari permittemus aut faciemus, immo ipsam observabimus et faciemus inviolabiliter perpetuo observari.
Et faciemus vos et vestros successores ac dictum monasterium habere et tenere predictam donationem contra omnes personas in pace et libere atque franche. Concedentes etiam vobis quod ad colligendum et recipiendum ipsam partem et iura nostra dicte decime quam vobis damus ut supra, possitis ponere et constituere ac mutare quem vel quos volueritis, qui predicta pro vobis in dicto monasterio colligant et recipiant de cetero, et qui distringant et distringere possint illos qui dictam decimam debebunt dare, secundum quod nos vel noster baiulus hoc possumus facere et debemus.
Et nos vel nostri aut baiulus Morelle aliquem ad colligendum ipsa in dictis aldeis vel terminis suis ponere non possumus.
Mandantes insuper hominibus dictarum aldearum presentibus et futuris, quod de dicta parte nostra et iuribus nostris decime bladi predicte respondeant vobis et vestris successoribus, ac illi et illis quem vel quos vos vel vestri successores ibi duxeritis statuendos, et non nobis vel nostris aut baiulo nostro Morelle vel alicui alii persone pro nobis vel nostris, nisi vobis et vestris.
Et predicta omnia firma habeant et observent et non contraveniant nec aliquem contravenire permittant aliqua ratione.
Datum in Montepesulano VII kalendas septembris anno Domini Mº CCº LXXº secundo.
Signum + Jacobi Dei gratia regis Aragonum, Maioricarum et Valencie, comitis Barchinone et Urgelli et domini Montispesulani.
Testes sunt: [1ª. col.] Bernardus de Bello Podio. [2ª. col.] Jaufridus vicecomes Rocabertino. Ermengaudus de Urgio. [3ª. col.] Garcia de Castroaciolo. Berengarius de Tornamira.
Sig+num Simonis de Sancto Felicio, qui mandato domini regis predicti, hec scripsit cum raso et emendato in VI linea, ubi dicitur "integriter", et in XVª ubi dicitur "aliquem", et clausit loco die et anno prefixis.
1273, maig 4. Lleida
Jaume I dóna llicència al consell municipal de Morella per poder canalitzar l'aigua de la font de Vinachos, i per poder construir uns molins
Arxiu de la Corona d'Aragó. Barcelona. Cancelleria reial. Registre 21, f. 142v. Original
Transcripció efectuada en 1999 a partir del manuscrit de referència
Noverint universi quod nos Jacobus Dei gratia et cetera; per nos et nostros concedimus vobis juratis et concilio ville Morelle et universis et singulis eiusdem concilii, tam presentibus quam futuris, quod possitis adducere ad villam Morelle aqua de fonte de Vinachos, et subtus illam aqua quam adducetis ad dictam villam, ut dictum est, et quam etiam in bassa que est in villa predicta et deputetis vel aliunde poteritis agregare, positis construere et facere molendinum sive molendina que sint dicti concilii, quorum redditus ponantur et expendantur in custodia et observacione dicte aque et aqueductus eiusdem, et aliarum expensarum dicti concilii.
Et nullus alius preter dictum concilium, possit molendinum vel molendina facere, que veniant de dicta aque.
Ita tamen, quod vos, dictum concilium, teneamini procurare et facere nobis et nostros semper unam mazmodinam jucifiam et boni auri censualem pro unoquoque molendinorum, que subtus dictam aquam facietis singulis scilicet annis, in unoquoque festo Natale Domini postquam vestra molendina fuerint ibi facta.
Et sic habeatis et teneatis de cetero dictam aquam et molendina que ibi facietis, ut dictum est, ad usus vestros et vestrorum, libere et sine aliqua servitute.
Salvis nobis et nostris singulis mazmodinis in unoquoque molendinorum que subtus dictam aquam facietis, ut superius continetur.
Mandantes firmiter baiulis, curiis, justiciis, alcaydis et universis aliis officialibus et subditis nostris, presentibus et futuris, quod predicta omnia firma habeant et observent, et faciant observari nec aliquem contravenire permittant aliqua racione.
Datum Ilerde IIIIº nonas madii anno Domini Mº CCº LXXº IIIº.
1273, maig 4. Lleida
Jaume I eximeix els veïns de Morella del pagament del dret d'herbatges per tot el terme general del castell de dita població, territori en el què els seus ramats podran pastar lliurement
Arxiu de la Corona d'Aragó. Barcelona. Cancelleria reial. Registre 21, f. 142v. Original
Transcripció efectuada el 1999 a partir del manuscrit de referència
Noverint universi, quod nos Jacobus Dei gratia et cetera; per nos et nostros successores concedimus vobis, universis et singulis hominibus ville et aldearum Morelle presentibus et futuris, quod pro aliquibus bestiariis vestris, minutis seu grossis, non teneamini dare nec detis nobis vel baiulo nostro, aut alicui alii persone sive personis, herbagium vel aliqua racione herbagii per terminis ville seu aldearum Morelle, seu herbis ipsorum terminorum.
Et possint ipsa bestiaria vestra pascere et pascantur in terminis omnibus ville et aldearum Morelle libere atque franche, et sine aliquo herbagio quod nobis vel nostris vel alicui alii non teneamini inde dare.
Concedimus etiam per nos et nostris vobis et vestris, quod pro illo bestiario vestro seu vestrorum quod exivernabit seu stabilivit tenebitur in termino cuiuslibet castri terminati ordinis scilicet vel ecclesie aut militum, non teneamini dare nec detis vel faciatis herbagium, nec aliqua racione herbagii.
Hoc tamen retento quod si illud bestiarium pasceret de herbis nostris seu nostrorum castrorum aut locorum extra terminos Morelle, quod tunc teneamini inde dare nobis et nostris herbagium pro rata temporis per quod stabit in terminis ipsis castrorum et aldearum vestrorum, et pascat herbas nostras extra terminos Morelle, quod herbagium teneamini dare nobis ad racionem herbagii quod homines Turolii donant ipsum in regno Valencie.
Mandantes firmiter baiulis, alcaydis, justiciis et universis aliis officialibus et subditis nostris presentibus et futuris, quod predicta firma habeant et observent ac faciant observari, et non contraveniant nec aliquem contravenire permittant aliqua racione.
Datum Ilerde IIIIº nonas madii anno Domini Mº CCº LXXº IIIº.
1273, maig 4. Lleida
Jaume I atorga franquesa del pagament del dret d'herbatge als habitants de Morella i les seues aldees, per totes les terres pertanyents a l'església, els ordes militars i la noblesa, al regne de València, amb algunes condicions
Arxiu Històric Eclesiàstic de Morella. Còpia simple en paper, del segle XIV
Transcripció efectuada el 1999 a partir del manuscrit de referència
Jacobus, Dey gratia rex Aragonum, Maioricarum et Valentie ac comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispesulani; per nos et nostros concedimus vobis universis et singulis hominibus ville et aldearum Morelle, tam presentibus quam futuris, quod non teneamini dare nec detis in termino alicui castri ecclesie vel religiosorum aut militum, erbagium vel aliquid racione erbagii in toto regno Valentie, nisi secundum quod nos recipimus ipsum erbagium et homines Turoli donant ipsum in terminis castrorum nostrorum, nec alicuius clerici vel religiosi aut milites possint facere neque faciant defesias novas seu vedatos novos, nisi bovalaria antiqua et consueta.
Et si alique defesie nove aut vedati novi facte seu facti fuerit, vel de cetero fient, contra hec non habeant firmitatem, et vos aut vestri successores, nichilominus libere et sine metu alicuius pene sive banni, positis pascere et tenere bestiaria vestra ibidem sint in aliis terminis castri seu castrorum ubi fuerint ipse nove defesie seu vedati.
Et si forte aliquis vel aliqui contra hanc nostram concesionem vobis seu vestris aliquid acceperint, illud vobis in duplum componat, et vos ipsum et ipsos ac bona eorum, proinde pignorare valeatis auctoritate meam, qua vobis super hoc cum presenti carta concedimus et prestamus.
Mandantes fideliter baiulis, curiis, justiciis, alcaydis et universis aliis oficialibus et subditis nostris presentibus et futuris, quod predicta omnia firma habeant et observent ac faciant observari, nec aliquem contravenire permitant aliqua ratione.
Datum Illerde, IIIIº nonas madii anno Domini Mº. CCº. LXX. tercio.
1273, maig 5. Lleida
Jaume I atorga als habitants del castell de Morella que puguen pertànyer a la junta de Terol i no a la d'Alcanyís
Arxiu de la Corona d'Aragó. Barcelona. Cancelleria reial. Registre 21, f. 143r. Original
Transcripció efectuada el 1999 a partir del manuscrit de referència
Noverint universi quod nos Jacobus, Dei gracia et cetera; per nos et nostros concedimus vobis concilio ville et aldearum Morelle, presentibus et futuris, et volumus et statuimus quod sitis de cetero in junta cum concilio Turolii, et de eadem junta Turolii, et non de junta Alcanicii, nec teneamini de cetero suprajuntario Alcanicii in aliquo respondere.
Mandantes firmiter suprajuntario Alcanicii et universis aliis officialibus et subditis nostris presentibus et futuris, quod predicta firma habeant et observent et non contraveniant nec aliquem contravenire permitant aliqua racione.
Datum Ilerde IIIº nonas madii anno Domini Mº. CCº. LXXº. IIIº.
1273, maig 6. Lleida
Jaume I eximeix els habitants de Morella del pagament de la meitat de la lleuda
Arxiu de la Corona d'Aragó. Cancelleria reial. Registre 21, f. 143r. Original
Transcripció efectuada el 1999 a partir del manuscrit de referència
Noverint universi quod nos Jacobus Dei gratia et cetera, per nos et nostros concedimus vobis, universis hominibus ville el aldearum Morelle, tam presentibus quam futuris, et statuimus in perpetuum quod in Morella non detur vel accipiatur ab aliqua persona vel personis que ibi lezdam dare debent, pro aliquibus rebus vel mercaturis, nisi lezdam tantum.
Recognoscentes quos Salvator Rubei et Petrus Merades et alii homines Morelle, pro toto concilio asecuraverunt nobis quod hinc ad X annos proxime venturos et continue completos valebit vel facient valere nobis dictam mediam lezdam tantum quantum hoc [.....] vendita fuit tota ipsa lezda.
Mandamus itaque et cetera.
Datum Ilerde IIIº nonas madii anno Domini Mº CCº LXXº IIIº.
1276, gener 15. València
Jaume I dóna un camp als habitants de Morella per poder fer una plaça, i confirma les vies públiques
Arxiu de la Corona d'Aragó. Cancelleria reial. Registre 20, f. 309r. Original
Transcripció efectuada el 1999 a partir del manuscrit de referència
Per nos et nostros laudamus et concedimus et confirmamus vobis concilio seu universitati ville Morelle, et singulis habitatoribus eiusdem ville et terminorum suorum et vestris imperpetuum, campum illum situm infra cingles Morelle, quem ad usus universitatis Morelle emistis seu empturi estis a Berengario de Quadres e d'en Siurana.
Ita scilicet quod illum campum cum suis pertinenciis habeatis imperpetuum vos et vestri prout predicte cingle concludunt et in cartis inde factis continetur, ad opus platee et ad quoslibet alios usus vestros et universitatis dicte ville, libere, scilicet et sine contradiccione alicuius persone, et ad vestras etiam et vestrorum omnimodas voluntates.
Nichilominus etiam per nos et nostros laudamus, concedimus et confirmamus vobis et vestris imperpetuum, omnes et singulas plateas et vias et exitus ac intratas Morelle, usque hodie assignatas et per vos usque modo habitas et possessas et usitatas seu etiam consuetas.
Ita videlicet ut ipsas plateas et vias ac exitus et ianuas dicte ville et terminorum suorum habeatis vos et vestri successores secundum forum Valencie, sine preiudicio tamen nostri et alterius, prout ipsas et ipsos usque modo melius tenuistis et habuistis.
Mandantes firmiter baiulis et cetera.
Datum Valencie XVIIIº kalendas febroarii anno Domini Mº CCº LXXº quinto.
1276, març 25. València
Jaume I declara la manera d'exercir la jurisdicció criminal entre la vila de Morella i l'abat del monestir de Benifassà
Aureum opus regalium privilegiorum civitatis et regni Valencie. València 1515. Extravagants, nº II, f. 234v
Transcripció efectuada en 1999 a partir de l'edició citada
Noverint universi, quod cum questio verteretur inter abbatem et conventum monasterii Benifaçani, ex una parte, et justiciam ac consilium Morelle, ex altera, super justiciis quas idem abbas et conventus vel eorum baiuli exercebant in aliquibus villis et locis suis terminum Morelle, quas exercere dicebantur in nostre juredictionis prejuditium et gravamen, et super erbagio quod recipiebant in terminis ipsarum villarum suarum atque locorum termini Morelle, de bestiariis pascentibus in eisdem, quod similiter in nostrum prejuditium recipere dicebantur; et dicta questio ad nos Jacobum, Dei gratia regem Aragonum, Valencie, et cetera, seu ad nostram audientiam pervenisse; nos Jacobus, Dei gratia rex predictus, dicimus et determinamus inter partes predictas, quod predictus abbas et conventus non possint nec debent exercere justicias criminales in aliquibus villis vel locis suis, quas seu que habent in termino Morelle, sed ipse justicie criminalis ad nos vel ad justiciam nostrum Morelle, loco nostri pertinent facienda.
Dicimus etiam et determinamus inter easdem partes, quod iidem abbas et conventus in ipsis villis et locis non debent recipere erbagium, sed nos tamen pro eo, sed quia ipse ville et loca sunt in termino Morelle, et sic ipsum erbagium, racione castri Morelle, quod nostrum est, et racione cuius debet accipi erbagium in terminis suis, spectat et debet ad nos et non ad dictum monasterium penitus spectare.
Mandantes firmiter baiulo et justicie Morelle, presentibus et futuris, quod predicta ut superius a nobis sunt determinata observent de cetero, et faciant observari, et non contraveniant nec aliquem contravenire permittant aliqua racione.
Datum Valencie, VIIIº kalendas aprilis anno Domini Mº. CCº. LXXº VIº.
1275, febrer 26. Gandia
Jaume I ordena l'establiment de paus i treues per tot el regne de València
Aureum opus regalium privilegiorum civitatis et regni Valencie. València 1515. Document 88 de Jaume I
Transcripció efectuada el 1999 a partir de l'edició de referència. El document no està datat i encara caldrà cercar altres referències, tot i que de moment i atenent a notícies indirectes contingudes en altres fonts documentals, li mancaria el text següent: "Datum Gandie IIII kalendas martii anno a Nativitate Domini M. CC. LXXIIII". La qual cosa en els situaria a l'any 1274, fent constar però que és poc probable que als anys 70 del segle XIII es datara algun document de la cancelleria reial per sistema de "l'anno Domini", raó per la qual la correcta assignació de la data resta oberta
Noverint universi, quod nos, Jacobus, Dei gratia rex Aragonum, Valencie, etc.
Ad laudem et gloriam filii Virginis, cuius dono et gratia cohoperantibus dictum regnum Valencie de manibus infidelium eripuimus, ut fideles semper in eodem regno et Deo et sanctis laudes et preconia debita solvant humiliter et devote; et etiam quod gentes ibidem existentes in Dei servitio cum universis bonis et singulis eorum, per operam pacis ac securitatis, tranquilitatis nunc et semper gaudeant et letentur; paces perpetuas atque firmas in dicto regno Valencie instituimus, quas ab universis et singulis observari precipimus firmiter sub forma inferius constituta:
In primis, in dicta pace ponimus et constituimus ecclesiam cathedralem Valencie, et omnes alias ecclesias constitutas et constituendas in eodem regno; et omnia monasteria et loca religiosa cum universis et singulis pertinentiis eorundem et iuribus universis.
Item, in hac pace constituimus domos ordinum milicie Templi, Hospitalis Sancti Johannis Jherosolomitani, Calatrave et Ucclesii; et aliorum quorumlibet ordinum, cum castris, villis, alchareis, et quibuslibet aliis possessionibus et pertinentiis eorundem sive quibuslibet eorum universis et singulis iuribus.
Item, in hac pace constituimus ricos homines, nobiles, milites sive burgenses et alios universos et singulos homines eiusdem regni, cum eorum bonis et iuribus universis.
Item, in hac pace constituimus mercatores, viatores extraneos et privatos undecumque sint vel fuerint, euntes et redeuntes cum eorum mercimoniis et iuribus universis.
Item, in hac pace constituimus omnes caminos, vias, strata publica et privata, et omnes euntes, transeuntes et redeuntes in eis, cum bonis eorum et iuribus universis.
Item, statuimus quod nullus sit ausus alium occidere; quod qui occiderit moriat; salvo in hoc casu foro Valencie, videlicet si in deffensione sui corporis vel rerum suarum quis alium occiderit; probando legitime modum defensionis. Verumtamen si contingerit quod homicida fuerit nobilis vel miles, capiatur et detineatur firmiter captus quousque nobis sifnificerut; et nos faciemus de eo et in eo quitquid facere debeamus; et nobis secundum qualitatem sui status visum fuerit expedire, et hoc facimus quia licet ob reverentiam militum executio justicie aliquantulum differatur; non auferetur propter hoc quin exequatur justicia qualis debeat suo loco et tempore sine mora.
Item, statuimus quod nullus sit ausus in caminum vel extra caminum occidere, capere, invadere, vulnerare, vel aliquis de bonis suis aufferre; etiam sub ocasione pignoris. Quod si aliquis in hoc delinquerit de eo fiat secundum quod in primo capitulo de homicida est predictum, tamen si timeretur de fuga alicuius rei, de tali casu iniuriam passus vel damnum sive creditor possit illum capere et bona sua, ea intentione ut reddat illum reversus et bona justicie civitatis et castri vel ville propinquioris ubi hoc evenerit vel juntariis vel aliis officialibus nostris, et in tali casu dum probetur legitime quod timore fugue illius rei factum fuerit nullam penam sustineat huiusmodi pignorator vel etiam ocupator.
Item, statuimus quod nullus sit ausus in caminum emere aut recipere in pignus, vel celare scienter uno modo vel alio rem furatam raptam forciatam; quod qui fecerit rem illam amitat et restituatur statim sine aliquo pretio domino cuius fuerit, et ille talis emptor vel qui receperit rem illam impignore vel celaverit scienter, ut dictum est, tanquam malefactor sine remedio puniatur. Si vero ignoranter emerit vel pignus receperit vel celaverit amitat rem illam et reddat in continenti sine pretio aliquo domino cuius fuerit; et in hoc tamen casu pena malefitii non teneatur; tamen emptor vel detentor illius habeat recursum de re illa et interesse ad fideiussorem siquem accepit; vel ad illum qui vendidit rem illam vel cui traditit.
Et inter universa et singula que firmiter precipimus civitati fortius inhibemus, quod nullus sit ausus emere vel recipere in pignus vel celare sarracenum vel sarracenam de pace, nec aliquis de bonis eorum nec dare huiusmodi maleffitio aliquam operam vel effectum; quod qui fecerit ut dictum est et sarracenum sive sarracenam et bona eorum amittat; et nihilominus erit pena maleffitii obligatus. Illud idem mandamus de curritoribus et de aliis quibuslibet si in predictis inventi fuerint delinquisse. Et econverso mandamus quod sarraceni de pace qui in aliquo erraverint contra christianos vel contra res illorum.
Item, statuimus quod nullus sit ausus ullo modo vel alio in caminis, montibus, hermis, sive alio loco capere, pignorare ganatos aliquos grossos vel minutos in aliquo loco regni Valencie, et specialiter non sit ausus pignorare ganatos Turoli et aldearum eiusdem, quos omnes et singulos grossos et minutos in ista pace constituimus, quod qui contra fecerit damno prius in duplum restituto pena malefitii teneatur, nisi essemus in casu superius expressu, quod timeretur de fuga, et quod illud posset legitime probari.
Item, statuimus quod si aliquis malefactor vel iniuriator monitus fuerit vel citatus legitime, quod compareat coram locum nostrumen tenente vel justicia illius loci ubi comissum fuerit maleffitium, vel a suprajuntario nostro citatus fuerit; et ille malefactor per se vel per procuratorem sufficientem noluerit comparere et stare iuri, et sic per suam contumatiam junta illius loci vel alie iunte cum ipsa junta si necesse fuerit venerint super illum malefactorem et super bona ipsius, et huiusmodi malefactor visis iuntis venire super se ille si voluerit emendare vel proferebit firmancias de directo, primo et in continenti emendet sive restituat in duplum, ut dictum est, passis damna illa sive res illas vel extimationem ipsarum rerum in duplum, et restituat et emendet superjuntariis et iunte omnes expensas et interesse, quas et quod fecerint propter illius malefactor continatiam a die videlicet qua exierint de domibus eorum et instando quousque reversi fuerint ad propia. Postmodum vero recipiantur fideiussores et causa illa per iudicium terminetur, et in omni casu quando pene predicte in duplum evenerint medietas illius pene passis damna tradatur; reliqua vero medietas nostro erario aplicetur.
Item, mandamus et constituimus quod si aliquis viderit vel cognoverit malefactorem manifestum, cum maleficio vel sine maleficio, dum ipse malefactor sit manifestus statim significet illum baiulo vel justicie vel alcaydo vel suprajuntario vel officialibus quem vel quos primo inveneri poterit; et ille vel illi officiales nostri statim in continenti capiant malefactorem illum sicut superius dictum est; vel secundum quod de iure et foro fuerit procedendum. Si vero ille qui viderit vel cognoverit, ut dictum est, in hoc negligens fuerit aut remissus scienter, vel dicti officiales nostri alieni se habuerint, quilibet istorum in suo casu malefitio illo restituto in duplum pena malificii feriatur. Sed si forte iste talis inventor sive cognitor malefactorum non poterit comode invenire aliquem de officialibus nostris, ipse habeat licentia capiendi huiusmodi malefactorem, et quod tradat illum officialibus nostris, si vero in tali loco evenerit quod neutrum istorum comode facere poterit donet appellitum; et audientes teneantur sequi appellitum prosequendo malefactorem quousque capiat illum si capere poterit, et si forte intraverit ille malefactor castrum vel villam nostram aliquam, vel castrum sive villam alterius cuiuslibet alcaydus sive justicia vel locumtenentes domini in illo castro vel villa teneantur reddere malefactorem et maleficium, et nisi fecerit extunc junta sive justicia possint se tornare ad castrum et villam et ad omnia bona eiusdem loci; et de damno quod in dicto castro vel villa de bonis factum fuerit super fatica eorum; nnquam sit facta ulla emenda.
Mandamus quod una junta teneatur sequi alteram si necesse fuerit vel monita fuerit.
Mandamus denique quod omnes et singuli habitantes in regno Valentie, tam christiani quam sarraceni, de pace quilibet secundum legem suam a XIIII annis ultra, iurent dictam pacem fideliter observare; et qui iurare noluerint sint extra pacem; et de damno quod eis factum fuerit nunquam compellatur aliquis eis in iudicium vel extra respondere.
Miles vero, qui non fuerit secutus superjuntatios et juntam pro defendenda pace, prestet XX solidos; pedonus vero, decem solidos, de quibus habeat superjuntarius medietatem et nos aliam medietatem.
Et ut delinquentes forte sive malefactores quod absit contra pacem istam, ob defectum officialium nostrorum qualemcumque excusationem habere non possint, mandamus superjuntariis et aliis officialibus nostris quod querelantibus; quilibet in suo officio sive loco faciant exhiberi justicie complementum; alioquin pro certo habeant quod si inexhibenda justicia iuxta posse et scienciam, eorum fuerint necligentes in aliquo vel remissi; penam condignam a nobis sine remedio scienter sustinebunt et habebunt.
[Datum Gandie IIII kalendas martii anno a Nativitate Domini M. CC. LXXIIII].
1276, gener 15. València
Jaume I aprova les despeses fetes a la séquia de Vila-real i els comptes que li ha presentat el comanador de l'Orde del Temple a Borriana
Arxiu Històric Nacional. Madrid. Ordes Militars. Pergamins. Carpeta 483, nº 132R. Original
Transcripció efectuada l'any 1999 a partir del manuscrit de referència
Noverint universi quod nos, Jacobus, Dei gratia rex Aragonum, Maioricarum et Valencie, comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispesulani; per nos et nostros recognoscemus et confitemur vobis fratri P. Peyroneti, comendatori Burriane et elemosinario nostro, vos reddidisse nobis bonum et rectum ac legale computum de omnibus et singulis denariis quos vos vel aliis pro vobis recepistis, usque in presentem diem quo presens scribitur carta a nobis vel ab aliis quibuslibet personis, ad opus cequie populacionis nostre Ville Regalis, et de omnibus etiam et singulis expensas et missionibus per vos vel alium loco vestri factis in opere cequie antedicte, et de opere et administracione eiusdem cequie et populacionis predicte.
Et quia de predicto computo et de omnibus predictis denariis quos pro nobis ad opus dicte cequie, vel racione eiusdem operis recepistis, et de opere et administracione dicte cequie et populacionis predicte, nostri bene paccati sumus nostre voluntati.
Renunciamus excepcioni non recepti dicti computi et inde factum et doli.
Et absolvimus ac clamamus quitium vos firmam per predictum, ab omnibus et singulis predictis, et a reddicione computi eorumdem.
Ita videlicet quod de predictis vel eorum aliquo, non teneamini vos vel aliis alius racione vestri vobiscum vel cum nostris iterum computare, nec ullam aliam inde nobis seu nostris reddere racionem, nec inde vobis seu ordini Templi de predictis vel eorum aliquo peticionem aliqua vel demandam, nos vel nostri unquam de cetero facere valeamus, set sitis inde penitus perpetuo absolutus, sicut melius et utilius dici, scribi, et intelligi potest, ad vestrum et vestrorum bonum et sincerum intellectum.
Datum Valencie, XVIIIº kalendas febroarii anno Domini Mº CCº LXXº quinto.
1275, octubre 7. Barcelona
Jaume I enfranqueix d'imposts Pere Ferrer de Vico, mentre continue exercint l'ofici de procurador de l'obra de l'església dels frares Menors de Barcelona
Arxiu de la Corona d'Aragó. Barcelona. Cartes reials de Jaume I
Transcripció efectuada el 1999 a partir d'una reproducció del manuscrit de referència
Noverint universi quod nos, Jacobus, Dei gratia rex Aragonum, Maioricarum et Valencie, comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispesulani; per nos et nostros enfranchimus et franchum facimus et inmunem te Petrum Ferrarii de Vico, habitatore Barchinone, cum omnibus bonis tuis mobilibus et inmobilibus, habitis et habendis, ab omni exercitu et cavalcata et eorum redempcionibus, et ab omni peyta, questia et qualibet alia exaccione regali, dum operis ecclesie fratrum minorum Barchinone et officianorum domus et monasterii eorundem fueris procurator.
Mandantes vicariis, baiulis et nostris aliis subditis universis, presentibus et futuris, quatenus non compellant te vel aliqua bona tua ad dandum aliquid vel faciendum predictis vel aliquo predictorum a quibus te enfranchimus nec compellit aliquatenus permittant, dum tu procurator de predictis fueris ut superius continetur.
Datum Barchinone nonas octobris anno Domini millesimo CCº LXXº quinto.
Signum + Jacobi, Dei gracia regis Aragonum, Maioricarum et Valencie, comitis Barchinone et Urgelli et domini Montispesulani.
Testes sunt Guilabertus de Crudiliis, G. de Sancto Vincencio, Berengarius de Cardona, Geraldus de Cervia et Guillermus de Pulcrovisu.
Sig+num Bartholomei de Porta, qui mandato domini regis hec scribi fecit et clausit, loco, die, et anno prefixis.
1275, agost 3. Girona
Jaume I dóna a Jaume, fill seu i de Teresa Gil de Vidaure, els llocs d'Altura, Castellmontán, Tormo i Mora
Arxiu del Regne de València. Reial Justícia. Vol. 805, ff. 265-266r. Còpia autoritzada del segle XVIII
Transcripció efectuada l'any 1999 a partir del manuscrit de referència
Noverint universi quod nos, Jacobus, Dei gratia rex Aragonum, Maioricarum et Valentie, comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispesulani; per nos et nostros damus et concedimus vobis domino Jacobo, filio nostro et domine Teresie Egidii de Vidaure, et vestris in perpetuum, per hereditatem propriam, francham, et liberam, castra et villas de Altura et de Castromontano, et de Tormon, et de Mora.
Que omnia dicta domina Teresia, mater vestra, emit cum omnibus scilicet hominibus et feminis, ibidem habitantibus et habitaturis, cuiuscumque legis et conditiones sunt vel erunt; et cum terminis et pertinentiis eorum, heremis et populatis, cultis et incultis, montibus et planis, et cum pratis, pascuis, furnis, molendinis, silvis, garriciis, nemoribus, piscationibus, introitibus et exitibus earundem, et cum omnibus redditibus, exitibus, proventibus, peytis, cenis, caloniis, et omnibus aliis iuribus nostris, que nos in predictis castris et villis, et in hominibus et feminis ibidem habitantibus et habitaturis, habemus et habere debemus quocumque modo vel ratione.
Ita scilicet quod predicta castra et villas, cum omnibus et singulis supradictis, habeatis vos et vestri in perpetuum, per hereditatem propriam, francham et liberam, teneatis, possideatis, et expletetis, ad faciendum inde vestras proprias voluntates, absque retencione nostra et nostrorum, prout melius dici potest et intelligi ad vestrum vestrorumque bonum et sincerum intellectum.
Datum Gerunde, tertio nonas augusti, anno Domini millesimo ducentesimo septuagesimo quinto.
Sig+num Jacobi, Dei gratia regis Aragonum, Maioricarum et Valentie, comitis Barchinone et Urgelli et domini Montispesulani.
Testes sunt: Berengarius comes Impuriarum, Petrus de Berga, Berengarius Guillermi de Entenza, Eximinus de Urreya, Gaucerandus de Pinos.
Sig+num Bartholomei de Porta, qui mandato domini regis hec scribi fecit, et clausit loco die et anno prefixis.
1275, maig 12. Martorell
Jaume I confirma a Guillem de Son la possessió del castell de Son i Queragut i els altres llocs pertanyents al dit castell
Arxiu de la Corona d'Aragó. Barcelona. Cancelleria reial. Cartes reials de Jaume I, nº 50, extra sèries
Transcripció efectuada el 1999 a partir d'una reproducció del manuscrit de referència
Noverint universi quod nos Jacobus, Dei gratia rex Aragonum, Maioricarum, Valencie, comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispesulani; recognoscimus tibi Guillermi de Sono, quod Rogerius Bernardi condam comes Fuxi, et filius suus Rogerius Bernardi, fecerunt donationem Arbertus de Sono et Bernardus de Alione, cum cartis publicis divisis per alfabetum, de castro de Sono, et de Queragut, et de omnibis locis ad dicta castra pertinentibus, cum omnibus justiciie et confischamentis, et cum locis de Evol, et Estavar, et de Bayade, qui sunt de pertinentiis et de jurediccione dicti castri de Sono.
Nunc autem nos concedimus tibi Guillermo de Sono et tuis, et sunt plenius habes et habere debes omnes justicias in dictis locis.
Item damus et concedimus intervivos tibi Guillermo de Sono vel tuis, per nos et nostros, in dictis locis de Evol et Estavar et Bayande, omnes justicias magnas vel parvas, et omne merum imperium et in omnibus terminis suis, et quod tu et tui possitis hedifficare et ponere furchas in quolibet loco magis tibi placuerit in supradictis locis, de ligno non de petra, sicut in castro de Sono est fieri consuetum.
Set retinemus nobis et nostris omni tempore, quod tu vel tui si casus contingeret, non possis facere justiciam de aliquo homine qui sit de villa Perpiniani, et de castro Thoyrii et de Villafrancha et de Podio Cerdano, si aliquid fore factum facerent de quo deberent puniri in corpore in dictis dominacionibus superius contentis, set si illi erunt iudicati, quod perdant peccuniam pro dictis comissis quod tu et tui habeas illam condempnacionem que per tuum judicem esset iudicata de illis hominibus.
Et si aliquis homo dictorum locorum vel alterius loci erunt de corpore et avere iudicandi, quod tu et tui possitis pure illos sicut erunt de iure iudicandi.
Item, concedimus tibi Guillermo de Sono, quod habeas et habere debes faticam in dictis locis de Evoll et Estavar de Bayande I "del primer clam e del rereclam" VIII dies.
Et si aliquis officiale nostri frangeret vel rumperet vel indebite intraret possessionem predictorum vel alicuius eorum, volumus quod ab hac ora in antea illa possessio sit revocata et quod in futurum aliquis non sunt ausus per nos vel nostros infrangere vel corrumpere aliquid de predictis.
Item, laudamus et confirmamus illam pronunciacionem quam fecit Gaucerandus de Urgio inter Nunonem Sancii ex una parte, et Bernardo de Alerio ex altera, super parte podii de Livia, quod possis in tua parte operari et hedifficare cum omnibus illis condicionibus que in instrumento continetur, et nominantur.
Item, laudamus per alodium franchum tibi illam tuam partem dicti podii illam que est determinata versus villam d'Estavar cum omnibus conditionibus in instrumentis divisis per alfabetum, que sunt facta inter Nunonem Sancii, ex una parte, et Bernardo de Alerio, ex altera, super declaracione quam fecit Gaucerandus de Urgio ut arbiter.
Datum in Marturello IIIIº idus madii anno Domini Mº CCº LXXº Vº.
Signum + Jacobi Dei gratia regis Aragonum, Maioricarum et Valencie, comitis Barchinone et Urgelli et domini Montispesulani.
Testes sunt: Petrus de Berga, Berengarius Arnaldi d'Anglerora, Bernardus de Podio Viridi.
Sig+num Bartholomei de Porta, qui mandato domini Regis hec scribi fecit et clausit, loco, die, et anno prefixis.
1275, març 25. Lleida
Jaume I fa diverses concessions als homes de Benabarre
Arxiu de la Corona d'Aragó. Barcelona. Cartes reials de Jaume I, nº 52, extra sèries
Transcripció efectuada l'any 1999 a partir d'una reproducció del manuscrit de referència
Noverint universi, quod nos Jacobus Dei gratia rex Aragonum, Maioricarum et Valentie, coms Barcinone et Urgelli ac dominus Montispesullani; per nos et nostros damus et concedimus vobis, universis et singulis hominibus de Benavarre, presentibus scilicet et futuris, imperpetuum, quod de cetero habeatis pascherium in terminis villarum et locorum contiguum ville et almuniis seu terminis nostris de Benavarre, secundum forum Aragone, de area ad aream.
Et possitis lignare seu scindere ligna in terminis villarum et locorum predictorum, ad opus vestrarum domorum et furnorum vestrorum, non tamen ad vendendum prout hactenus antecessores vestri facere consuverunt.
Item, concedimus vobis quod hominis de Aler teneantur peytare vobiscum insimul in omnibus exactionibus realibus et vicinalibus, pro honoribus et possessionibus de realencho quas habent in termino de Benavarre, vel de cetero habebunt.
Item, concedimus vobis quod omnes illi homines qui aliquid tenent modo de realencho nostro in Benavarre vel eius termini, seu tenebunt de cetero qui se transtulerunt seu transtulerint ad dominationem ecclesiasticam seu ad donationem infançonis, teneantur ponere et solvere vobiscum insimul in omnibus exactionibus regalibus et vicinalibus pro realenco predicto, vel de emparare vobis dictum realencum. Et quod ad hoc faciendum et complendum, baiulus de Benavarre possit compellere et pignorare bona ipsorum ubicumque ea inveniri poterint extra dominacionem ecclesie vel infançonis.
Item, concedimus vobis quod omnes illi homines de Benavarre et terminos et pertinentiarum suarum, qui se dicunt esse infançones, teneantur pactare vobiscum insimul in predictis donec in posse nostro suam probaverunt infançoniam, secundum forum Aragone.
Item, concedimus vobis quod collector questiarum nostrarum et aliarum exactionum nostrarum de Benavarre possit compellere cum auxilio hominum terre seu iuncte de Rippacurça, omnes illos homines de Benavarre et terminorum suorum, qui aliquid solvere tenebuntur vobiscum insimul in predictis, ad solvendum partes suas pro eo quod de realencho habuerint et tenuerint in villa et termino de Benavarre, secundum quod talliatum fuerit eisdem.
Item, concedimus quod castlani de Benavarre qui debent custodire castrum de Benavarre de nocte tempore guerre, compellantur per vicarium Rippacurcie ad custodiendum de nocte dictum castrum, ut facere tenentur.
Mandantes firmiter baiulis, curiis, justiciis et universis aliis officialibus et subditis nostris, presentibus et futuris, quod predicta firma habeant et observent et non contraveniant nec aliquem contravenire permittant aliqua racione.
Datum Ilerde octavo kalendas aprilis anno Domini millesimo ducentesimo septuagesimo quinto.
1274, abril 9. Perpinyà
Jaume I regula la venda de blat a forasters a la vila de Perpinyà
Arxiu de la Corona d'Aragó. Barcelona. Cartes reials de Jaume I, nº 59 extra sèries
Transcripció efectuada l'any 1999 a partir d'una reproducció del manuscrit de referència
Noverint universi, quod ex parte proborum hominum Perpiniani fuit supplicatum nobis, Jacobi, Dei gracia regi Araguonum, Maioricarum et Valencie, comitti Barchinone et Urgelli et domino Montispesullani, quod consuetudinem quam ipsi ab antiquo habent scriptam in libro aliarum consuetudinum Perpiniani qui est talis:
"Item, quilibet potest extrahere bladuum suum tam per mare quam per terram, nullo dato curie, et vendere cuilibet extraneo etiam, [ita] quod ille extraneus potest illud extrahere nullo similiter dato curie nisi leudis antiquis que dantur est mari comfirmaremus eisdem."
Unde nos, Jacobus, Dei gracia rex predictus, inclinati supplicacioni predicte de speciali gracia dictam consuetudinem vobis preffatis hominibus et universis aliis ville Perpiniani, presentibus et futuris, in hunc modum duximus perpetuo per nos et nostros confirmandam, videlicet quod possitis de cetero libere et sine aliquo impedimento nostro et nostrorum, seu alterius cuiuslibet persone, vendere bladum vestrum cui volueritis, exceptis sarracenis et exceptis similiter christianis guerreiantibus nobiscum, seu cum nostris et etiam extrahere dictum bladum seu extrahi facere de Rossilione, et mitere seu ducere et duci facere ad quascumque partes volueritis, exceptis omnibus locis sarracenorum et similiter christianorum guerreantium nobiscum, vobis tamen persolventibus leudeis et pedagia consueta, de blado antedicto.
Mandantes firmiter universis vicariis, baiulis, et aliis officialibus nostris Perpiniani et Rossilionis, ac etiam omnium aliorum locorum tocius nostre iurediccionis presentibus videlicet et futuris, quatinus predicta firma habeant et observent et faciant ab omnibus inviolabiliter observari, et non contraveniant nec aliquem contravenire permitant, aliquo modo vel aliqua racione.
Datum Perpiniani quinto idus aprilis anno Domini Mº CCº LXXmo. quarto.
Signum + Jacobi, Dei gracia regis Araguonum, Maioricarum et Valencie, comitis Barchinone et Urgelli et domini Montispesulani.
Testes sunt: Guillermus, vicecomes Castri Novi, Huguo de Baucio, Guillermus vicecomes Capprarie, Dalmacius de Castronovo, Gualcerandus de Pinos.
Sig+num Michaelis Violeta, qui mandato domini Regi hec scribi fecit, loco, die, et anno prefixis.
1273, juliol 6. València
Jaume I confirma la compra del castell i la vila de Perpunxent, efectuada per Ramon de Riusec als anteriors posseïdors
Arxiu Històric Nacional. Madrid. Ordes Militars. Ms. 542C, ff. 136r/137r. Còpia simple de començaments del segle XV
E. Díaz Manteca. El Libro de Poblaciones y Privilegios de la Orden de Santa María de Montesa (1234-1429). Castelló 1987, p. 265. Transcripció amb variants formals, efectuada el 28-I-2008 a partir de l'edició de referència
Noverint universi, quod nos Jacobus Dei gratia rex Aragonum, Maioricarum et Valencie, comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispesulani, facentes et recognoscentes re vera vobis Raymundo de Rivosicco, civi Valencie, nos de voluntate et sciencia ac assensu nostro expressis ac nobis primitus requisitus, emiise a manumissoribus nobilis Egidii Garcez de Açagra, quondam, castrum et villam de Perpunxen, cum alqueriis et terminis ac pertinenciis suis omnibus, quod idem Egidius Garcez in ultima voluntate sua vendi mandavit pro suis debitis persolvendis; idcirco, per nos et nostros, viso et intellecto testamento prefati Egidii Garcez quondam, ex certa sciencia laudamus, concedimus et firmamus, auctoritate regie vobis Raymundo de Rivo Sicco predicto, et vestris, imperpetuum, iamdictum castrum et villam de Perpunxen, cum alqueriis et terminis et redditibus aliis, cum iuribus et pertinenciis suis omnibus, prout ipsum melius emistis a dictis manumissoribus cum carta publica scripta per Arnaldum Astruch, notarius publicum Valencie, ut in ea plenius continetur.
Volentes et concedentes vobis quod iamdictum castrum et villam de Perpunxen, cum omnibus alqueriis et terminis suis, heremis et populatis, et cum omnibus hominibus et mulieribus christianos et sarracenis, ibi habitantibus et habitaturis, et cum redditibus, iuribus et exaccionibus aliisque omnibus, ad dictum vel ad prefatum Egidium Garcez quondam, racione eiusdem castri pertinentibus vel pertinere valentibus seu debentibus, quocumque modo, iure, racione, vel causa habentis, vos et vestri successores, seu quos volueritis vos et vestri, et teneatis, possideatis et explectetis, franche, libere, et quiete, et sicut dictus Egidius Garcez ipsum melius habebat et possidebat, ad dandum, vendendum, impignorandum ac alienandum, et ad omnes vestras vestrorumque voluntates inde quibuslibet personis libere penitus perpetuo faciendas, sicut melius, sanus et utilius dici, scribi et intelligi potest, ad utilitatem et bonum ac sincerum intellectum vestri et vestrorum omnium successorum, et in carta vestra empcionis dicti castri melius et plenius continetur.
Nichilominus etiam recognoscimus et confitemur vobis, dicto Raymundo de Rivosicco, quod vos de voluntante et mandato nostro expressi, pro eo que dicti manumissores non poterant recuperare dictum castrum de Perpunxen a Sancio Petri Delenda, qui ipsum castrum tenebat obligatum tenebat, persolvistis et tradidistis dicto Sancio Petri de pretio dicti castri sexaginta et septem mille solidos regalium Valencie, in solutum dicte peccunie, pro qua ut dictum est dictum castrum obligatum tenebat.
Mandamus itaque firmiter baiulis, curiis, justiciis, procuratoribus, et universis aliis officialibus et subditis nostris, presentibus et futuris, quod predicta firma habeant et observent et observari faciant, et non contraveniant nec aliquem contravenire permittant aliqua racione.
Datum Valencie IIº nonas julii anno Domini millesimo CCº LXXº tercio.
Sig+num Jacobi, Dei gratia regis Aragonum, Maioricarum et Valencie, comitis Barchinone et Urgelli et domini Montispesulani.
Testes sunt: Ferrarius de Liçana, Blasco Maça, Petrus Martini de Luna, Hugo de Valcio, Petrus Jordani de Roden.
Sig+num Simonis de Sancto Felicio, qui mandato domini regis predicti, hec scribi fecit et clausit, loco, die, et anno prefixis.
1273, juny 27. València
Jaume I confirma la concòrdia feta entre el comanador de l'Orde de l'Hospital al castell de Cervera i els seus habitants, amb l'alcait de Peníscola, relativa a la compra de sal de la gabela de Peníscola per part dels habitants del castell de Cervera
Arxiu Històric Nacional. Madrid. Ordes Militars. Pergamins. Carpeta 483, nº 125R. Original
Transcripció efectuada l'any 1999 a partir d'una reproducció del manuscrit de referència
Noverint universi quod nos Jacobus, Dei gratia rex Aragonum, Maioricarum et Valencie, comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispesulani; per nos et nostros laudamus, concedimus et confirmamus vobis, fratri Raymundo Alberto, ordinis sancti Johannis Jherosolimitani, comendatori Cervarie dicto ordini, et universis hominibus castri Cervarie predicti et terminorum eiusdem et successoribus suis, composicionem seu transaccionem factam cum publico instrumento inter fratrem Gaucerandum Alberti, comendatore quondam dicti castri Cervarie, pro fratribus Hospitale ordinis predicti, et universis hominibus termini Cervarie, ex una parte, et inter Astruchum Jacob Xixon, baiulum nostrum ex altera, super facto sale Peniscola, qualibet videlicet fratres et homines Cervarie et eius termini, de dicto sale emere debeant atque uti, ut in instrumento ipsius composicioni plenius continetur.
Ita tamen quod vendicione vel empcione dicti salis fraus aliqua non fiat.
Mandantes firmiter baiulis, justiciis, juratis et custodibus predicti salis, et universis aliis officialibus et subditis nostris, presentibus et futuris, quod contra hoc non veniant nec aliquem contravenire permitant modo aliquo vel racione.
Datum Valencie Vº kalendas julii anno Domini Mº CCº LXXº tercio.
Signum + Jacobi, Dei gratia regis Aragonum, Maioricarum et Valencie, comitis Barchinone et Urgelli et domini Montispesulani.
Testes sunt: [1ª. col.] Petrus Martini de Luna. [2ª. col.] Ferricius de Liçana. Rotgerius de Loria. [3ª. col.] Hugo de Balcio. R. Egidii de Rada.
Sig+num Simonis de Sancto Felicio, qui mandato domini regis predicti, hec scribi fecit et clausit, loco, die, et anno prefixis.
1273, febrer 23. Perpinyà
Jaume I estableix el mercat del blat de la vila de Perpinyà
Arxiu de la Corona d'Aragó. Barcelona. Cancelleria. Cartes reials de Jaume I, en mal estat de conservació
Transcripció efectuada l'any 1999 a partir d'una reproducció del manuscrit de referència
Nos Jacobus, Dei gratia rex Aragonum et cetera.; per nos et nostros damus et concedimus vobis, fratri Arnaldo de Castronovo, magistro milicie Templi in Aragone et Cathalonie et fratribus milicie Templi, quod illa platea sita in Perpiniano, que consuevit vocari Booria, sicut affrontat ex una parte in tenedone Petri Carles et Bartholomei Carles, et cum via publica que transit coram domo G. Gayta, que vadit usque ad domum Johannis Fabri de Sa Sala, et ex alia parte in operatorio Petri Vola, sicut protenditur usque ad mansum seu operatorium Petri Grimau, sit de cetero imperpetuum mercatum blasi sive platea, ad vendendum bladum in villa Perpiniani.
Et quod mercatum bladi sive platea vendendi bladum non sit de cetero in alio loco in Perpiniano.
Concedentes vobis et dicto ordini imperpetuum, quod in dicta platea sub predictis affrontacionibus possitis facere unam [em]ba[nn]am in pilaribus cohopertam, que clausa non sit in circuitu que [.....] duas canas in amplium et tres canas in longum, in qua cabana teneatis mensuras bladi diebus mercati vos et vestri successores, seu tenentes mensuras bladi Perpiniani pro vobis, et in aliis diebus possitis in ea cabana tenere que volueritis vos seu vestri, sine impedimento et contradiccione alicuius persone.
Mandantes firmiter baiulo nostro et consulibus Perpiniani, ac universis aliis officialibus et subditis nostris presentibus et futuris, quod predicta firma habeant et observent, et non contraveniant nec aliquem contravenire permittant aliqua racione.
Datum in Perpiniano VIIº kalendas marcii anno Domini Mº CCº LXXº secundo.
1272, abril 21. Lleida
Jaume I ordena que els veguers de Catalunya exerceixquen contra l'Orde del Temple, en els casos de quebrantaments de paus i treues, seguint les disposiciones per ell dictades
Arxiu de la Corona d'Aragó. Barcelona. Cancelleria reial. Registre 310, f. 58v. Còpia de finals del segle XIII
Transcrit l'any 1999 a partir d'una reproducció del manuscrit de referència
Noverint universi, quod cum contentio esset inter venerabilem fratrem Arnaldum de Castro Novo, domorum militie Templi in Aragone et Cathalonia magistrum et fratres eiusdem ordinis, ex una parte, et vicarios Catalonie ex altera parte, super eo videlicet quod quandocumque homines Templi sibi ad invicem aut aliis hominibus monasteriorum et locorum religiosorum dampnum dabant in corporibus et in rebus vicarii predicti compellebant eos ad firmandis inde directum in posse ipsorum, quod quidem magistri et fratres dicti ordinis fieri asserebant et contra tenorem carte pacis et treuge fractarum et cum quedam clausula sit in carta pacis que incipit:
"Si vero homines monasteriorum vel aliorum locorum religiosorum dampnum sibi dederunt in corporibus aut in rebus et querimonia ista ad vicarium domini Regis, perveniet, remitat vicarius eos vel eum ad [.....] proprium et cetera".
Et si forte infra XV dies dampnum quod dederint in posse dictorum dominorum suorum resetare volumus et aut vicarius domini Regis accipiat pignora tenencia ab ipsis hominibus vel ipsos in propriis personis retineat quousque causa illa in posse ipsius vicarii fine debito terminetur et cetera, et super eo dubitatent [.....] vulnera et homicidia in ipsa clausula intelligi debeant;
Nos Jacobus, Dei gratia rex Aragonum, Maioricarum et Valencie, comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispesulani, ita dictam clausulam duximus declarandam, quod in eadem intelligantur vulnera et homicidia, et omnia alia dampna.
Ita quod religiosi infra illos quindecim dies possunt habere ab eis penam homicidii super usaticum Barchinone vel atenuate eos fame in perpetuo carcere detinendo non tamen possunt facere de eisdem iusticiam corporalem vel mutilaciones membrorum. Si vero infra XV dies predicti religiosi predicta non fecimus deinde vicarii nostri procedant contra illos homines secundum quod fuerit faciendum.
Mandantes universis vicariis Catalonie presentibus scilicet et futuris, quatinus predicta omnia firma habeant et observent et non contraveniant modo aliquo vel racione, si de nostra confidunt gratia et amore.
Datum Ylerde XI kalendas madii anno Domini M. CC. LXXII.
Signum Jacobi, Dei gratia regis Aragonum, Maioricarum et Valencie, comitis Barchinone et Urgelli et domini Montispesulani.
Testes sunt: Bernardus Guillermus de entenza, Guillermus de Castro Novo, Exeminus de Urreya, Gaucerando de Pinos, Guillermus de Podio.
Signum Guillermi [sic] Violeta, qui mandato domini Regis hec scribi fecit, loco, die, et anno prefixis.
1272, abril 19. Lleida
Jaume I autoritza i confirma les compres de terres fetes pel bisbe de València a la població de Lullen, per fundar un monestir
Arxiu del Regne de València. Cancelleria. Reial 614, f. 213r. Còpia simple del segle XV
Transcripció efectuada l'any 1999 a partir d'una reproducció del manuscrit de referència
Noverint universi quod nos, Jacobus, Dei gratia rex Aragonum, Maioricarum et Valencie, comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispesulani; attendentes et considerantes affeccionem et devocionem quam vos, venerabilis frater A. episcopus valentinus habetis erga cultum fidei christiane, in eo signanter quod proponitis et intenditis construere monasterium sanctissimi ordinis cartusiensis in diocesis valentina; idcirco, nos, volentes vestrum laudabile propositum prosequi graciosa et favore, ad honorem domini nostri Ihesu Christi et gloriose Virginis Marie matris eius, et ob remedium anime nostre et parentorum meorum, emptionem vel emptiones quam vel quas vos facietis a manumissoribus nobilis viri Eximini Petri de Arenoso quondam, et a quibuslibet aliis personis, de loco vocato Lullen sito in regno Valencie, cum omnibus suis terminis et pertinenciis suis exnunc approbamus, laudamus, ac etiam ex certa sciencia confirmamus, ac modo de novo damus et concedimus per nos et nostros successores, vobis iamdicto episcopo et per vos iamdicto monasterio ordinis cartusiensis.
Predictum omnibus turribus, fortitudinibus, et cum omnibus terminis et pertinenciis suis, et cum omnibus siccanis et rigadivis, et cum omnibus nemoribus et silvis, et cum terris cultis et incultis, et aliis suis pertinenciis universis, et cum iure sic quod ibi habemus, secundum quod tempore sarracenorum sarraceni ipsi habebant et possidebant, non obstante foro Valencie quo cavetur quod clericus et religiosus emere non possit inmobilia vel habere.
Nam nos iamdictum forum et omne aliud statutum contra hoc faciens, editum vel edendum, ex certa sciencia in hiis statuimus non valere, hoc tamen concedimus ut dictum est et confirmamus.
Ita quod dictum monasterium fiat, quo si non fieret, predicta non valeant scilicet sint cassa.
Mandantes firmiter baiulis, justiciis, juratis, et universis aliis officialibus et subditis nostris, presentibus et futuris, quod predicta firma habeant et observent et faciant observari, ut superius continetur, et non contraveniant aliqua racione.
Datum Ilerde XIIII kalendas madii anno Domini Mº ducentesimo septuagesimo secundo.
Sig+num Jacobi, Dei gratia regis Aragonum, Maioricarum et Valencie, comitis Barchinone et Urgelli et domini Montispesulani.
Testes sunt: R. de Moncada, G. R. de Moncada, Bng. A. de Angularia, Bernardus de Malo Leone, Sancius Martini de Oblitis.
Sig+num Simonis de Sancto Felicio, qui de mandato domini regis predicti, hec scripsit et clausit, loco die et anno prefixis.
1272, abril 13. Lleida
Jaume I declara que l'Orde del Temple no es troba subjecta a pignoracions per deutes, amb certes reserves
Arxiu de la Corona d'Aragó. Barcelona. Cancelleria Reial. Registre 310, f. 56r/v. Còpia de finals del segle XIII
Transcripció efectuada l'any 1999 a partir d'una reproducció del manuscrit de referència
Noverint universi quod nos Jacobus, Dei gratia rex Aragonum, Maioricarum et Valencie, et comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispesulani; intelleximus quod siquis in fratrem ordinis Templi receptus alicui persone vel personis indebitis et iniuriis aliquibus, vel quibuslibet aliis fuerit obligatus pro eo Templum et pignorantur et cotidie gravantur, et pro inde ordini Templi et fratribus eiusdem proveniunt plura dampna, propter quod fratres Templi ad sui ordinis professionis quam plures recusant, admittere ne propter debita et iniurias volencium a dictorum comuni vestri ordine predictos fratres vexari contingat, et sic hii qui comuni desidant prohibentur indirecte sive laudabile propositum adimplere, et certa sancta plurium personarum defraudatur servicio qui sanguinem proprium ibidem vellent effundere inimicis Crucis Christi, quantum eis foret possibile propellendo; idcirco nos, Jacobus, Dei gratia rex Aragonum predictus, apud Ylerdam in generali curia personaliter constitutus; attendentes et considerantes devocionem ac necessitatem dicti ordinis cuius fratres ad deffensionem terre sancte, ad honorem Dei et ampliacionem fidei christiane se cotidie mortis periculo exponere non formidant, et quod propter predicta dictus ordo molestias et dampna plurima sustinuit et sustentat, quibus nisi per reges et principes per quos tueri debent remedium adhiberetur non possent ipsi templarii ad servicium sufficere Ihesu Christi; habito super hoc diligenti tractatu cum nobilibus viris baronibus et richis hominibus et civibus Cathalonie et Aragonie in prefata curia congregatis, per nos et omnes successores nostros, ad honorem Dei et gloriose virginis Marie matris eius, piis supplicacionibus venerabilis fratris Arthaldi de Castro Novo, magistri milicie Templi in Aragonia et Cathalonia, aliorumque fratrum dicti ordinis inclinati ex plenitudine nostre regis potestatis, damus, indulgemus et concedimus dicto ordini Templi et universsis fratribus eiusdem in regnis terris et iurisdiccione nostra constitutis, presentibus et futuris, ac perpetuo statuimus et ordinamus, quod pro aliquo vel aliquibus fratribus qui in prefato ordine recepti sint vel de cetero recipiantur, et Templum vel homines aut bona sua non pignorentur vel impediantur, nec modo aliquo in iuditio vel extra graventur ab aliqua vel ab aliquibus personis, racione debiti iniurie vel alterius cuiuslibet rey vel cause in quibus teneantur principaliter vel pro aliis obligati, et volumus et statuimus quod si frater vel fratres qui recepti fuerint heredem seu heredes sibi restituerint creditores et querelantes fratris seu fratris receptorum transeant per ipsos heredes priusquam fratres Templi po[...] conventi super bonis Templo collatis per fratrem seu fratres receptos. Si vero heredes non relinquant sed alia bona sua dederint vel legaverint vel alio modo alienaverint, ipso ingressu vel ante, volumus et statuimus quod fratres Templi respondeant creditoribus et querelantibus ipsius fratris seu fratrum receptorum, pro rata tantu bonorum que Templo per fratrem seu frares receptos data fuerint seu collata.
Item, volumus et statuimus quod si aliquis vel aliqui qui habitum Templi non receperint, castra, possessiones vel bona aliqua declineret vel dimiserint Templo et reliquerint seu instituerint sibi heredem seu heredes creditoris, et querelantes ipsius vel ipsorum relinquancium transeant primitus per ipsum heredem seu heredes priusquam fratres Templi conveniatur super castris, possessionibus et bonis Templo relictis seu collatis.
Et si forte heredem vel heredes non relinquerint nec instituerint et alias bona sua dederint vel legaverint vel alio modo alienaverint, volumus et statuimus in hoc casu quod frares Templi respondeant creditoribus et querelantibus ipsorum relinquantium pro rata circa bonorum que Templo data ab ipso vel ab ipsis fuerint seu collata.
Exceptis tamen in omni casu equis et armis corporum ipsorum ingrediencium vel relinquantium de quibus fratres Templi non teneantur alicui creditori seu querelanti de eisdem in aliquo respondere, vel ea restituere cum sint in Terre Sancte subsidium specialiter deputata.
Mandantes firmiter procuratoribus, vicariis, baiulis, curiis, paciariis, justiciis, juratis, zalmedinis, merinis, suprajunctariis, alcaydis, et universis aliis officialibus et subditis nostris, presentibus et futuris, quod predicta omnia et singula firma habeant et observent et faciant ab omnibus observari inviolabiliter, ut superius continetur, et non contraveniant nec aliquem contravenire permittant aliqua racione.
Datum Ilerde idus aprilis anno Domini Mº CCº LXXII.
Signum + Jacobi, Dei gratia regis Aragonum, Maioricarum et Valencie, et comitis Barchinone et Urgelli et dominus Montispesulani.
Huius rey testes sunt G. Ylerdensis episcopus, R. vicensis episcopus, R. vicecomes Cardone, R. vicecomes de Castro Novo, et R. de Montechatano, P. de Berga, B. G. d.Entenza, Blasius de Alagone.
Sig+num Simonis de Sancto Felicio, qui mandato domini regis predicti hec scribi fecit et clausit loco die et anno prefixis.
1271, agost 4. Torrellas
Jaume I autoritza els rics-homes, cavallers i religiosos, per poder donar, vendre o cedir els seus béns al bisbe de València, per a la construcció d'un monestir a la població de Lullen
Arxiu del Regne de València. Cancelleria reial. Registre 260, f. 119r. Còpia autoritzada inserta en un privilegi de ratificació del document, datada el dia 1-X-1442
Transcrit l'any 1999 a partir del manuscrit de referència
Noverint universi quod nos, Jacobus, Dei gratia rex Aragonum, Maioricarum et Valencie, comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispesulani; per nos et nostros ad honorem Dei atque gloriosissime virginis Marie matris eius, concedimus vobis venerabili et dilecto nostro fratri Andree, episcopo valentino, quod quilibet richus homo et clericus ac miles, et filius militis, qui in regno Valencie hereditates seu possessiones habet vel habuerit, possint dare et dimittere seu aliter alienare monasterio ordinis cartoxe, quod vos facere construeri et hedifficare debetis in Luyllen vel terminis suis in regno Valencie.
Et vos ac prior et conventus ipsius monasterii, quod in dicto regno feceritis, qui pro tempore fuerant, possitis emere et aliter adquirere ad opus eiusdem monasterii, ab ipsis richis hominibus, clericis, militibus, et filiis militum, de castris et aliis hereditatibus et possessionibus que et quas habent vel habuerint in dicto regni, nisi tamen fuerint castra hereditates seu possessiones, que pro vos ad feudum vel ad certum censum sive tributum teneantur, nisi fuerint hominum servicii nostri, et vos donacionem et donaciones et vendicionem ac vendiciones seu quaslibet alias alienaciones predictas, que dicto monasterio seu vobis loco ipsis, ut priori seu conventui eiusdem fient de castris et aliis hereditatibus et possessionibus ricorum hominorum, clericorum, militum et filiorum suorum sitis in dicto regno, nisi pro vobis teneantur ad feudum vel nisi inde fiat nobis certus census seu tributum, aut nisi hominis nostri servicii faciunt, ut est dictum, laudamus per nos et nostros de presenti et concedimus ac confirmamus dicto monasterio quod in dicto regno fieri debet et priori et conventui eiusdem, in perpetuum, ut ipsa omnia et singula que secundum quod dictum est adquirentur dicto monasterio, habeat idem monasterium et prior ac conventus eiusdem, franche et libere imperpetuum, ad suas omnimonidas voluntates.
Datum in Turrillis, pridie nonas augusti anno Domini millesimo ducentesimo septuagesimo primo.
Signum + Jacobi, Dei gracia regis Aragonum, Maioricarum et Valencie, comitis Barchinone et Urgelli et domini Montispesulani.
Testes sunt: Olivarius de Terminis, G. de Podio, Ermengandus de Urgio, Bernardi de Entença, Jaufridus de Crudilliis.
1271, juny 19. València
Jaume I autoritza Sanç Martín d'Oblites per tal que puga construir un recinte fortificat al puig de Queralt, en terme de Bicorp
Arxiu del Regne de València. Cancelleria reial. Registre 495, f. 194r. Còpia de la segona meitat del segle XV
Transcripció efectuada en 1999 a partir del manuscrit de referència
Noverint universi quod nos, Jacobus, Dei gratia rex Aragonum, Maioricarum et Valencie, comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispesulani; per nos et nostros damus et concedimus licenciam et plenum posse vobis, dilecto nostro Sancio Martini de Oblitis et vestris, quod positis facere et construere castrum sive fortitudine in podio de Queraux vel in Haydn, vel alibi in termino de Bicorb, in quocumque loco volueritis.
Quodquidem castrum sive fortitudini habeatis vos et vestri franqum et liberum, ad dandum, vendendum, impignorandum, alienandum, et ad omnes vestras et vestrorumque voluntates cui et quibus volueritis inde franche et libere perpetuo faciendas; salvo tamen nobis et nostris ac retento, quod illud castrum sive fortitudinem vendere vel alienare non possitis, alicuy vel aliquibus de regnis vel dominacione regis Castelle, vel de aliquo alio regno vel dominacione, nissi tantum modo de regnis et dominacione nostra.
Mandantes tenentibus locum nostrum, baiulis, justiciis, juratis et aliis officialibus et subditis nostris, presentibus et futuris, predictam concessionem nostram firmam habeant et observent, ut superius continetur, et non contraveniant nec aliquem contravenire permittant aliqua racione.
Datum Valencie XIIIº kalendas julii anno Domini millesimo CCº LXXº primo.
Sig+num Jacobi, Dey gracia regis Aragonum, Maioricarum et Valencie, comitis Barchinone et Urgelli et domini Montispesulani.
Testes sunt: Eximinus de Urrea, Bernardus Guillermi de Entença, G. de Podio, Petrus Jordani de Penna, Petrus Vallimayna.
Sig+num Bartholomei de Pena, qui mandato domini Regis hec escripsit et clausit, loco, die, et anno prefixis.
1269, juny 30. València
Jaume I confirma els privilegis del bisbat de Zaragoza
Arxiu de La Seu de Zaragoza. Cartulari Gran, f. 45r/v
A. Canellas lópez. Monumenta Diplomatica Aragonensia. Los cartularios de san Salvador de Zaragoza, doc. 1330. Transcripció efectuada en 1999, amb variants formals, a partir de l'edició citada
Noverint universi quod nos Jacobus, Dei gratia rex Aragonum, Maioricarum et Valencie, comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispesulani; per nos et per nostris laudamus, concedimus, et confirmamus vobis, venerabilibus et dilectis A., per eandem episcopo et capitulo sedis Cesarauguste et vestris in perpetuum, omnia privilegia a nobis et antecessoribus nostris vobis in ecclesie vestre et predecessoribus vestris concessa, et omnia in eisdem confecta, ut melius et plenius in ipsis continetur.
Promitentes quod contra predicta privilegia vel eorum aliquid non veniemus, nec aliquem venire faciemus aut permitemus; immo ipsa omnia et singula privilegia et omnia et singula in eisdem contenta observabimus et observari inviolabiliter faciemus.
Mandantes etiam zalmedinis, justiciis, judicibus, juratis et aliis officialibus et subditis nostris presentibus et futuris, quod predicta omnia et singula firma habeant et observent, ut melius et plenius ipsa vobis superius confirmamus, et non contraveniant nec aliquem contravenire presumant aliqua ratione vel causa.
Datum Valencie II kalendas julii anno Domini M. CC. LX. VIIII.
Signum + Jacobi, Dei gratia regis Aragonum, Maioricarum et Valencie, comitis Barchinone et Urgelli et domini Montispesulani.
Testes sunt: P. Bertrandi, Carrocius dominus Rebolleti, Ato de Losa, Ferrarius de Lizana, Rodericus Martini de Azagra,.
Sig+num Bartolomei de Porta, qui mandato domini Regis hoc scribi fecit et clausit, loco, die et anno prefixis.
1269, març 21. València
Jaume I prohibeix que els veïns de la ciutat de Lleida puguen ser detinguts per deutes, amb alguna excepció
Arxiu Municipal de Lleida. Privilegis en pergamí, nº 49. Original amb segell pendent
Transcripció efectuada l'any 1999, a partir del manuscrit de referència
Jacobus, Dei gratia rex rex Aragonum, Maioricarum et Valencie, comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispesulani.
Fidelibus suis vicariis, baiulis, curiis, justiciis et universis aliis officialibus et subditis nostris, presentibus et futuris, ad quos presentes pervenerint. Salutem et gratiam.
Noveritis quod nolumus quod persona alicuius pignoretur vel racione pignoris capiatur aut detineatur pro debito alieno in terra nostra, nisi tamen debitorum principalis aut fideiussor fuerit manifestus, quoniam cum vicinus pro vicino pignoratur sufficit quod res et non persone proinde pignorentur seu capiantur.
Quare mandamus vobis, firmiter et districte, quatenus visis presentibus, de cetero non pignoretis, capiatis, vel detineatis, nec pignorari vel capi aut detineri ab aliquo vel aliquibus permittatis personam alicuius homines vel mulieris, racione alicuius debiti, nisi debitos principalis aut fideiussor manifestus, ut superius continetur.
Set siquis pignorare habuerit, pignoret res prout debuerunt et non personas.
Et hoc aliquatenus non mutetis.
Quicumque autem contra predicta in aliquo venire temptaverit, iram et indignationem nostram et penam centum morabatinorum se noverit incursurum, dampno illato primitus et plenarie restituto.
Et si fuerit talis persona propter quam maiorem penam inde habere debeamus, illud nostro arbitrio et cognicione nichilominus retinemus.
Datum Valencie XIIº kalendas aprilis anno Domini Mº CCº LXº nono.
1268, març 26. València
Jaume I ordena al jurista G. de Conillac que done solució al plet que enfronta R. de Pompià amb Na Brunissen de Cornellà, pel castell de Cornellà
Arxiu de la Corona d'Aragó. Barcelona. Cancelleria reial. Cartes reials de Jaume I
Transcripció efectuada l'any 1999 a partir d'una reproducció del manuscrit de referència
Jacobus, Dei gratia rex Aragonum, Maioricarum et Valencie, comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispesulani.
Fideli suo G. de Conillacho, iureperito. Salutem et gratiam.
Causam que vertitur vel verti speratur inter R. de Pompiano, agentem nomine nostro, ex una parte, et Brunissendam de Corneliano, uxorem G. de Crexello et R. de Scala, ex altera, deffendentes, super facto castri de Corneliano, vobis duximus comitendam.
Mandantes vobis quatenus partibus convocatis et in vestri presencia constitutis, et ipsam causam audiatis et intus villam Bisulduni, fine debito terminetis.
Datum Valencie VIIº kalendas aprilis anno Domini Mº CCº LXº octavo.
1268, març 26. València
Jaume I nomena Berenguer Dezprats i Jaume Cavaller de Besalú, com a representants seus en el plet que enfronta Ramon de Pompià i Na Brunissen de Cornellà, pel castell de Cornellà
Arxiu de la Corona d'Aragó. Barcelona. Cancelleria. Cartes reials de Jaume I
Transcripció efectuada l'any 1999 a partir d'una reproducció del manuscrit de referència
Jacobus, Dei gratia rex Aragonum, Maioricarum et Valencie, comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispesulani.
Fidelibus suis Berengario dez Prat et Jacobo Cavaller de Bisulduno. Salutem et gratiam.
Rogamus et dicimus vobis quatenus in causa quam Raymundus de Pompiano nomine nostro movere debet contra Brunissende de Corniliano et Raymundus de Scala, racione castri de Corniliano, partem nostram foveatis et defendatis bene et fideliter, taliter facientes quod fidelitatem vestram declaramus inde merito conlaudare.
Datum Valencie VIIº kalendas aprilis anno Domini millesimo CCº LXº octavo.
1267, setembre 20. Lleida
Jaume I ordena la revisió dels comptes de les recaptacions efectuades pel difunt Ponç Guillem als feus de la Cerdanya, el Conflent i el Ripollès
Arxiu de la Corona d'Aragó. Barcelona. Cancelleria. Cartes reials de Jaume I
Transcripció efectuada en 1999 a partir d'una reproducció del manuscrit de referència
Jacobus, Dei gratia rex Aragonum, Maioricarum et Valencie, comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispesulani.
Fidelibus suis heredibus Poncium Guillermi quondam et curatoribus eorundem. Salutem et gratiam.
Mandamus vobis firmiter, quatenus visis presentibus reddatis compotum fidelibus nostris Raimundo de Morero preposito Lileti et Bernardo Faireix, de toto eo quos dictus Poncius Guillermi recepit de feudis pro nobis in Ceritania, Confluenti et in Rivopullensis et in aliis quibuslibet locis.
Et facto computo cum eisdem, tradatis et solvatis eis totum illud quod dictus Poncius Guillermi nobis tornare debebat et reddere de dictis feudis.
Et hoc non mutetis nec differatis aliqua racione.
Alias mandamus eis quod vos et bona nostra inde pignorent et compellant.
Datum Ilerde XIIº kalendas septembris anno Domini M. CC. LX. septimo.
© 2006 - Universitat Jaume I - Arxiu virtual Jaume I